A-TÜKLERİN İSLAMİYET'İ BENİMSEMESİ
-Asya, Avrupa ve Afrika'da uzun süre egemenlik kuran Türkler imana gelir.
-Talas Savaşı (751): Tek Çin Arap savaşı:
*Çin'in batı ilerleyişi durdurulur ve Çin'in Asya egemenliği düşüncesi uzun süreliğine iptal.
*İslamiyet O. Avrupa'da yayılmaya başlar.
*Türkler İslamiyeti benimsemeye başlar.
*Kağıt-matbaa Çin dışına çıkar. (Müslümanlar tanır. Haçlı Seferleri'yle de Avrupalılar tanıyacak)
-Türkler niye imana gelir?
*Abbasiler çok hoş davranmış bunlara.
*2 din arası benzerlikler (Göktanrı diniyle tek tanrı anlayışı, ahiret inancı, kurban, Türklerin Cihan egemenliği ülküsüyle cihat anlayışı, kültürel, askeri, sosyal benzerlikler, sosyal dayanışma, fütuhat felsefesi, temizlik anlayışı...)
-Ne işe yaradı Türklerin imana gelmesi?
*İslamiyet geniş alana yayılır.
*İslamiyet Bizans ve Haçlılara karşı korunur.
*Bilim, sanat, eğitim, kültürel gelişimler vb.
B-TÜRK-İSLAM DEVLETLERİ
1-Karahanlılar: Uygurların yıkılmasıyla çıkar. Türk-İslam sentezi
*Bilge Kül Kadir Han:kurucu
*Satuk Buğra Han:İslamiyet yayılmaya başlar.Halk Müslüman olunca birlik sağlanır.
*Gaznelilerle işbirliriği yapılır ve Samanoğulları devleti yıkılır.
*Maveraünnehir alınır.
*İç mücadeleler sonucu D ve B Karahanlılar diye 2'ye ayrılır.
*Yöneten ve yönetileni Türk olan ilk Türk-İslam Devleti
*Hakimiyet anlayışı, saray örgütü, merkez-taşra askeri örgütlenmesi İslamiyet öncesi döneme benzer.
*Resmi dil:Türkçe
*İkili yönetim anlayışı. Yöneticiler=Hakan
2-Gazneliler: Samanoğulları'nın Horasan valisi Alp Tekin, devletin iç karışıklığından yararlanmak ister, başaramayınca kaçar gider.
Not: Samanoğulları Gulaman-ı Etrak adıyla Türklere dayalı asker yetiştirip onları önemli görevlere getirmiştir. Bu uygulama Abbasiler'de de görülmüştür. Her ikisinde de ortak sonuç; devletlerin güç kaybettiği anda durumdan yararlanan Türk emirlerin bağımsızlığını ilan etmesi olmuştur.
*Alp Tekin kurucu (Gazne): Çok uluslu devlet yapısı. (yıkılışını etkileyecek). Padişah adını kullanan ilk yönetici.
*Hindistan'a kadar ulaşılır.
*Sultan Mahmud: Hindistan'ın bir bölümünü alır(İslam Hindistan'da;dolaylı olarak Kast sistemi zarar görür). Abbasi halifesini korur ve Sultan ünvanı alan ilk Türk yönetici olur.
*İslamiyet öncesi Türk kültüründen uzaklaşılmaya başlanmıştır.
*Dandanakan Savaşı: Selçuklu-Gazneliler arasında yapılır ve Gazneliler yenilir. (yıkılma süreci). Afgan yerlileri olan Gurlar yıkar. Bu savaşla Büyük Selçuklular'ın kuruluşu tamamlanır.
*İran etkisi artar.
3-Büyük Selçuklu İmparatorluğu: Oğuzlara bağlı Kınık boyundan. Selçuk Bey Oğuz Yabgu devletiyle anlaşmazlığa düşünce Cent şehrine gelip İslamiyet'i benimser.
*İslam'ı benimseyen Oğuzlar=Türkmenler
*Arslan Yabgu: Kendisini Oğuz Yabgu'nun varisi olarak görür. Gazneli Mahmud onu durdurmak ister, tutuklar. Böylece Tuğrul ve Çağrı Bey yönetimi başlar.
*Çağrı Bey Anadolu'da keşif akınları yapar. (Selçukluların ilk Anadolu seferi=tanımak, yeni yurt bulmak, ganimet amacı)
*Horasan'a geçmeye karar verilir. (Nesa, Serahs, Dandanakan Savaşları)
*Dandanakan'la Rey başkent olur ve Gazneliler Selçuklu egemenliğine girer.
*Pasinler Savaşı: Bizans ve Gürcü kuvvetleri yenilir. Bizans'la yapılan ilk savaş. Abbasi halifesi Tuğrul Bey'den yardım isteyip o da yardım edince, halife Tuğrul Bey'e ünvan verir: "Doğu ve Batı'nın büyük sultanı
*Artık Halife siyasi bakımdan sultana, sultan dini bakımdan halifeye bağlıdır.
*Alparslan: K Irak, Azerbaycan, Suriye'yi alır. Malazgirt Savaşı'nda Bizans'ı yener.
-Anadolu kapıları Türklere açılır. Anadolu Türkleşmeye ve İslamlaşmaya başlar.
-Türk tarihi başlar.
-Bizans Batı'dan yardım ister (Haçlı Seferleri başlayacak)
-Bizans baskısı biter.
-Anadolu'da ilk Türk beylikleri kurulur. Bu beyliklerle hedeflenenler: fetihlerin artması, Anadolu egemenliğinin genişlemesi, İslam'ın yayılması, sınır güvenliği (Bizans'la tampon bölge), hazır asker kaynağı. Bu beylikler sayesinde Anadolu fetihleri hızlanır. Anadolu Türkleşmesi ve İslamlaşması sağlanır. Kalıcı eserler bırakılır.
*Anadolu'da İlk Türk Beylikleri
1)Saltukoğulları
2)Mengücekler
3)Danişmentliler: En güçlüsü. İlk kervansaray, medrese vb. kalıcı eser, Haçlı Seferleri'nde başarı
4)Artuklular
5)Çaka Beyliği: İlk denizci beylik
*Melikşah: En çok gelişim. En geniş sınırlar. Batıni hareketleri, Türkmen isyanları, Vezir Nizamü'l Mülk'ün suikasti onun dönemindedir.
-Nizamü'l Mülk: Nizamiye Medresesi'ni açar. Kurumlaşmayı sağlar. İkta sistemini oturtur. Siyasetname'yi yazar. Bilim kurulu oluşturur. Rasathane açtırır.
*Melikşah öldürülünce taht kavgaları başlar ve fetret dönemi yaşanır.
*Katvan Savaşı: Moğollarla savaşılır. Selçuklular yıkılma sürecine girer.
*Türkmen isyanları, veraset sistemine dayalı taht kavgaları, Türkmen-İranlı çekişmesi, Abbasi Halifelerin siyasi bağımsızlık amaçlı bölücü çalışmaları sebebiyle imparatorluk yıkılır. Şehzadelere verilen atabeyler de bağımsızlık kazanır.
4-Mısır ve Suriye'deki Türk-İslam Devletleri
1)Tolunoğulları: Tevaif-i Mülük'lerden. Suriye'yi alır. Abbasiler bu devlete son verir.
2)Akşitler (İhşidoğulları): Mısır ve Suriye sorunlarını çözer. Fatımiler yıkar.
3)Eyyubiler: Selahattin Eyyubi kurar ve Suriye'yi alır. Kudüs'ü alması III. Haçlı Sefer'inin nedeni olur. Bölgeyi Haçlılara karşı korur. Türk Memlükler yönetimi ele geçirir. Türk devlet teşkilatı uygulanır.
4)Memlükler: Moğolların batıya ilerleyişini durdurur. İslam dünyasının lideridir. Mercidabık ve Ridaniye Savaşları'yla yıkılır. Tavt kavgaları boldur. Halifenin siyasal gücü olmadığından din-devlet işleri ayrıdır.
5)Harzemşahlar: Yassı Çemen'le yıkılır.
BU DEVLETLERDE KÜLTÜR VE UYGARLIK
-Devlet Teşkilatı: Naiplik sistemiyle küçük yaşta tahta geçen yöneticilerin yetersizliğine karşı önlem. Hakan ve Han ünvanı kullanılır. Kut anlayışı vardır (ülke hükümdarın ortak malıdır-bazen taht kavgalarına yol açar) Karahanlılarda ikili devlet anlayışı vardır ve hatunlar yönetimde etkindir. Melik ünvanlı şehzadelerin atabey adlı hocaları vardır. (Osmanlılarda bunun adı lala olacak) Sarayın adı kapu'dur (Osmanlılarda Bab-ı Ali olacak). Devlet işleri Divan'da görüşülür.
-Ordu: Saray Muhafızları, Hassa Ordusu (esir ve kölelerden), Eyalet ve Bağlı Türk Boylarının Kuvvetleri (atlı)
-Hukuk: Mezalim Divanı (itirazlara bakılır), Şer-i Yargı, Örf-i yargı
-Sosyal, ekonomik yaşam: Eski geleneklere devam. Memurluklar babadan oğula. Loncalar var.
-Topraklar: Has (sarayın), ikta (ordu üyelerine verilir)
-Dil ve Edebiyat: Karahanlılar ve Memlükler dışında bilim dili Arapça, edebi dil Farsça'dır (çünkü halk farklı uluslardan oluşuyor) ve bu Türkçeyi yavaşlatır; yönetici ve halk arası kopukluklara neden olur.
-Bilim: Pozitif bilimler, medrese eğitimi (tüm eğitim hizmetleri vakıf gelirleriyle sağlanır, burslu öğrencilik sistemi), tıp fakülteleri, Büyük Selçuklular'da bilim kurulumjd, Melikşah takvimi
-Mimari: Çift kubbe ve kümbet, köşeli çatı ve sivri kemer, ince ve yüksek minare, mihrap
-Müzik: kopuz
B-13-14. YY TÜRK DÜNYASI
-Cengizhan ve Moğol Devleti: O Asya'daki en geniş sınırlara ulaşan devlet. O Asya Türkleri'ni tek çatı altında toplar. Türkistan ve Çin arası ticaret gelişir (Semerkant kurulur). Moğol baskısından kaçan Türkler Anadolu'ya yerleşir ve Anadolu'nun Türkleşmesi hızlanır (Moğol istilasının tek olumlu sonucu). Türk-Moğol kültürü.
*Moğol Devleti'nin Devamı: Altın Orda (İslamiyet'e girilir ve Türkleşilir. Timur saldırılarıyla yıkılır. Bu devletin yıkılmasıyla Karadeniz kuzeyinde birtakım hanlıklar oluşur; Rusların güçlenerek güneye inmesine zemin hazırlanır), İlhanlı (Abbasilere son verir. Saray ve devlet hayatında Türklük artar), Çağatay (İslamlaşır ve Türkleşir), Kubilay
-Timur Devleti (Türkistan İmparatorluğu): OD'yle yapılan Ankara Savaşı'nı kazanacak. Amaç cihan imparatorluğu, o yüzden Çin'i ister. Batı sınırlarının güvenliği içinse Osmanlılardan kurtulmalı.
-Hindistan ve İran'daki Siyasi Oluşumlar:
*Şeybaniler
*Safeviler: Şah İsmail kurucu.
*Hindistan Türk Devletleri-Delhi Türk Sultanlığı: Babürlüler. Hindistan'da İslamiyet'in yayılmasına katkı sağlar.
BU DEVLETLERDE KÜLTÜR VE UYGARLIK
-Devlet Yönetimi: Moğolların devlet kültürü gelişmemiş. Türkler onlara öğretir. Han, hakan, kut anlayışı, kurultay (Moğollara özgü), Türk töresi uygulanır.
-Ordu: Türklerden etkilenilir, onluk sistem (ilk kez Asya Hun Devleti'nde). Komutanlıklar veraset sistemiyle geçer (adı noyan)
-Din ve İnanış: Timurlular İslam, Moğollar şamanizm, budizm, hristiyanlık, islam...
-Sosyal, Ekonomik Yaşam: sosyal sınıflar var. Göçebe yaşam. Ticaret yollarından kazanç. (kağıt para)
-Dil ve Edebiyat: Uygur yazısı.
-Bilim ve Sanat: Timur'a kadar pek bir şey yok. Timur ve Babür devletlerinde eğitim ve bilim mühim.
-Anadolu Selçuklu Devleti: Kutalmışoğlu Süleyman Şah kurar. Bizans yönünde sınırlar genişler.
*I. Kılıçarslan: Devlet işleri düzenlenir ve tam bağımsızlık sağlanır. Bizans üzerinde baskı. Çaka Bey'inin kızıyla evlenir, Bizans tırsar ve Kılıçarslan'ı kandırır. Kılıçarslan da Çaka Bey'i öldürür. I. Haçlı Seferi kaybedilir.
*I. Mesud: İlk bakır para (tam bağımsızlık!). II. Haçlı Seferleri kazanılır.
*II. Kılıçarslan: Danişmentler yıkılır, Mengücekler denetimde. Miryakefalon Savaşı ile Anadolu Türk yurdu! Ülkeyi oğulları arasında paylaştırınca taht kavgaları bohooy. Kervansaray ve medreseler.
*I. Gıyaseddin Keyhüsrev: Bizans'la mücadele.Ticari ve ekonomik etkinlik mühim. Antalya alınıyor.
*I. İzzeddin Keykavus: Sinop'u alır.
*I. Alaaddin Keykubat: En parlak dönem. Alanya alınır. Karadeniz ticaretinin güvenliğini sağlar. Anadolu Türk siyasal birliğini neredeyse sağlar. Yassı Çemen Savaşı'yla Harzemşahları yener ama salak, Harzemşahların Moğollarla aradaki tampon olduğunu unutmuştur. Sonra da Moğollar yıkacak devleti zaten.
*Moğol baskısıyla Anadolu'daki Türk nüfusu artacak. Anadolu'nun ekonomik yapısı bozulacak. Bir ara Baba İshak İsyanı diye bir şey türeyecek. Moğollar da fırsat bu fırsat diyip dalacak. (Kösedağ Savaşı: Anadolu Selçukluları dağılıyoooor)
Kösedağ Savaşı sonucunda: ASD yıkılış sürecine girer, II. beylikler kurulur.
-II. Beylikler Dönemi:
*Osmanoğulları: Osman Bey'le bağımsızlık (siyasi güç)
*Karamanoğulları: Karamanoğulları Mehmet Bey Türkçeyi resmi dil yapar. Moğol baskısı azalır.Anadolu'da Türk siyasal birliği kurmaya çalışır. Mirasçı olduğunu iddia eder.
*Germiyanoğulları: Osmanlılar miras yoluyla I. Bayezid döneminde alacak.
*Karesioğulları: Osmanlılara katılan ilk beylik. Donanma gücü.
*Hamidoğulları
*Menteşeoğulları
*Aydınoğulları
*Canik Beyliği
*Candaroğulları
*Saruhanoğulları
*Bu beyliklerle Anadolu'da Türk tarihi kesiksiz devam eder ve kültürü gelişir. Anadolu Türkleşmeye devam eder,Türkçe gelişir. Anadolu'da Türk egemenliği Bizans'a doğru genişler. (arada Karakoyunlar Akkoyunlar falan da var bu arada. Bir de Akkoyunlu Uzun Hasan Kur-an'ı ilk kez Türkçeye çevirmiş ve Otlukbeli Savaşı ile Osmanlılara yenilmiş.)
BU DEVLETLERDE KÜLTÜR VE MEDENİYET
-Devlet yönetimi: Kut anlayışı, melik-atabey.Merkez teşkilatı (vezir başkanlığında büyük divan),Taşra teşkilatı (idari başımdan içe ayrılır: merkeze bağlı, uç, meliklerin yönettiği), askeri teşkilat (gulam askerlesi, ikta askerleri, uç Türkmen birlikleri ve bağlı beylik askerleri, gönüllüler, ücretliler, donanma)
-Toprak: Has ve ikta arazi, çülk arazi, vakıf arazi
-Hukuk sistemi: Şer-i Yargı, örf-i yargı
-Din ve inanış: İslam, hoşgörü, adalet
-Sosyal ve Ekonomik Yaşam: ASD dönemi bu açıdan istikrara kavuşulur. Kültür ve ticaret merkezleri.
-Ahi teşkilatı
-Maliye ve para: I. Mesut'ta bakır, II. Kılıçarslan'da gümüş ve altın para
-Dil ve Edebiyat: Türkçe resmi dil. Halk ve tasavvuf edebiyatı
-Bilim: Alaaddin Keykubat en parlak dönem
-Sanat: Cami, Mescid, Medrese, külliye, kümbet, darüşşifa, saray, çinicilik, minyatür, resim-heykel, halı-kilim, taş-maden-ağaç işçiliği, musiki (kendilerine has, Gazneli ve Karahanlılardan etkilenseler de).
Not: Anadolu Selçukluları Türkmenleri sınır bölgelerine yerleştirirdi. Neden?
-Sınır güvenliği
-Türkmenleri yerleşik hayata geçirmek
-Anadolu'nun Türkleşmesini sağlamak
-Göçebe Türkmenlerin yerleşik halka zarar vermesini önlemek
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder