Anayurtta İlk Uygarlıklar: Anav kültürü, Afnesyova kültürü, Andronova kültürü, Karasuk kültürü...
Türk ne demek? Güç, kuvvet (Devlet adı olarak ilk kullanan Göktürklerdir) Türkiye adı ilk kez Bizans kaynaklarında geçer. XII. yy itibariyle Anadolu Türkiye adıyla anılır.
-İskitler (Sakalar):En eski Türk kavmi. (Bugünkü Yakut Türkleri)
BÜYÜK TÜRK GÖÇLERİ: Geniş coğrafyalara yayılma süreci-Türk tarihinin incelenmesini zorlaştırır
Neden?
-Anayurtta geçim kaynağı sıkıntısı (kuraklık ve nüfus artışı)
-Dış baskı (bağımsızlık için yurtlarını terk ederler)
-Fetih felsefesi
Batıya Göçen Türkler: Avrupa'ya gidenler ulusal kimliklerini kaybeder
-İskit ve Hazarlar (Kafkas ve İran)
-Sibirler (Sibirya)
-Hunlar (Orta Avrupa, İran, Türkistan)
-Avar ve Peçenekler (Balkanlar)
-Kumanlar=Kıpçaklar (Balkan ve D Avrupa)
-Bulgalar (Balkanlar ve Kırım)
-Macarlar (Orta Avrupa)
-Hunlar (Bilinen en eski Türk devleti):Orta Asya'da Türk siyasi birliğini ilk kuran devlet
1)Asya Hum İmparatorluğu: İlk bilinen hükümdarı Teoman, en ünlüsü Mete Han. Onluk sistemi getirir. Çin'i vergiye bağlar ama yönetmeye veya yerleşmeye kalkışmaz (Asimilasyon korkusu). Hun baskısı sebebiyle Çin Seddi inşa edilir. Mete sonrası devlet Çin entrikalarına maruz kalır (hükümdar Çin prensesiyle evlenir Çin'le ekonomik ilişkiler adına falan, ama aslında Çin ve Hunlar arası asla düzelemez; İpek Yolu sorunu oldukça), taht kavgaları olur; devlet ikiye ayrılır. Sonra da iki devlet de Çin baskısı yüzünden yıkılır.
-Batı Hunları:İklim değişikliği ve siyasi baskılar yüzünden Asya Hunları sonrası toplanan Hunlar batıya göç eder.
-Kavimler Göçü: Batı Hunların lideri Balamir yüzünden. Germenleri yerlerinden eder (batıya kaçarlar) Kavimler Göçü ile Roma İmparatorluğu parçalanır, Roma topraklarına yayılan Germenler Hristiyan olur. (Avrupa'nın Hristiyanlaşma süreci tamamlanır) Bugünkü Avrupa toplulukları böyle oluşur. Hun-Bozkır kültürüyle Avrupa tanışır ve sentez kültürler oluşur. Feodalite oluşur. Siyasi boşluk da olur haliyle; Katolik kilisesi de bayram eder.
2)Avrupa Hun İmparatorluğu: Türklerin Anadolu'ya ilk gelişleri. Uldız kuruyor. Attila en mühim hükümdar (Bizans'ı vergiye bağlar -Margus ve Anatolias Barışı-, Batı Roma'ya baskı uygular, D Roma'ya yürür ama papa "yürümeeeğğ" diye yalvarınca vazgeçer.) Attila ölünce iç karışıklıklar falan devlet yalan.
3)Akhun (Eftalit) Devleti: Asya Hun yıkılınca güneye göçen Hunlar tarafından Afganistan'da kurulur.İpek Yolu egemenliği yüzünden Sasanilerle mücadele eder. Hele bir de Göktürk-Sasani ikilisi işbirliğine girince bu devlet de yalan olur.
-Göktürkler:Sonraki Türk devletlerine ilham verecek. İlk Türkçe yazılı kaynakları ve ilk alfabe (Orhun yazıtları, Orhun alfabesi)
1)I.Göktürk Devleti: Bumin Kağan kurar. Sasanilerle beraber Akhunları yıkar. Ama kervan ticareti olayları yüzünden Sasanilerle de pek dost kalmaz. Sonra da gidip Bizans'la işbirliği yapar ve Sasanileri yıkar. Bir yerden yine Çin fırlar, entrikalarıyla tabii ki. Devlet ikiye ayrılır, sonra da yıkılır.
2)II. Göktürk Devleti:Kutluk (İlteriş) Kağan kurar. Çinlilere karşı bağımsızlık savaşı verir (Türk tarihinde ilk), sonra da Türk boylarını tek çatı altında toplar. Bilge Kağan-Kültigin-Tonyukuk dönemi kültürün tavan yaptığı dönem. Bir ara Bilge Kapan Çin entrikaları yüzünden ölüyor (evet yine Çin), devlet zayıflıyor. Sonuç: Uygurlar yıkar.
-Uygurlar: Moğol egemenliğine girene kadar bunların tarihi; ama ilham kaynağı olmuş bu da. (Moğolları bile Türkleştirmişler). Bu adamlar Çin kültürünün etkisiyle Maniheizm ve Budizm'i benimsemiş. Askeri faaliyetler yerine ticarete önem vermiş. Geleneksel Türk-bozkır kültüründen uzaklaşmış; tarıma yönelmiş. Böylece yerleşik hayat geçmiş. Tapınak mimarisi, saray ve kent mimarisi, minyatür gelişmiş. Matbaayı kullanan ilk Türkler bunlar! Bir de kendilerine has alfabe yapmışlar.
-Kırgızlar: Uygurlara bağlıyken, Uygurları pis yenmiş ve Ötüken'de egemen olmuş (Moğol baskısına kadar, sonra sürülürler) Cengiz Han'a itaat eden ilk Türkler. En uzun Türk destanı (Manas) bunların.
-Türgişler: Balasagun başkent. Ortası delikli madeni para bastırmış. Karluk baskısıyla yıkılmış.
-Karluklar:Göktürklerin bir kolu. Beyler Kül-Erkin ünvanı alır. Talas Savaşı'nda Arapları destekler, Çinlileşmeyi önler. Uygurlarla mücadele eder. İslam'ı kabul eden ilk Türkler. (Karahanlı Devleti'nin temelini atacak) Moğollar yıkacak.
-Sabarlar:Avar baskısıyla karşılaşacak. Göktürk egemenliğine girecek. Bugünkü Sibirya'nın adı bunlardan.
-Avarlar: Tüm Macaristan'ı ele geçirir. İstanbul'u kuşatır (Sasanilerle işbirliği, muhtemelen donanma eksikliğinden başarısız) Kuşatmalar başarısız olunca gücü kırılır bunların. Franklar yıkar. Zamanla Hristiyanlaşırlar. Şu an Kafkasya'da yaşıyorlar.
-Hazarlar: Sabarların devamı. D Avrupa tarihinin en büyük devletlerinden. Göktürkler yıkılınca bunlar bağımsız olur. Ticari etkinlikleri, ekonomik refahı ve dini hoşgörüsüyle bilinir bu devlet. Bizans'la işbirliğine girer (Sasanilere karşı). Araplardan hiç hoşlaşmazlar. Hz. Osman döneminde ilk İslam saldırısı gerçekleşmiştir. Hazarlar onları geri püskürtür. (GÜÇLÜÜ- Neden? Çünkü Ortaçağ'ın en canlı ticari bölgesinde kurulmuş, zenginliği var). Bölgelerinde huzur var: "Hazar Barış Çağı". Bu hoşgörü ortamından Rus-Slav devleti türeyecek. Hazarlar güç kaybedince Ruslar bundan yararlanacak.
-Ogurlar (Bulgarlar): Bizans'tan vergi alır. Ara sıra dost, arada düşman olurlar. Bizans bunlardan tırstığı için Uzun Sur'u inşa eder.
1)Büyük Bulgarya: Siyasal örgütlenme
2)Tuna Bulgar Devleti:Slavlara vatan ve ulus kavramını tanıtır. Onları Bizans'a karşı örgütler. İstanbul'u kuşatır. Bizans'la 30 yıllık ticaret antlaşması yapılır. Slovak dili de içlerinde yaygınlaşır (Slavlaşma süreci). Ortadoksluğu resmi din ilan eder. Slav-Bizans kültüründe erir.
3)İtil (Volga) Bulgar Devleti:İyi çiftçi, ticarette de iyi. D Avrupa'da Türk-İslam kültürünün temsilcisi. Timur saldırısıyla yıkılır.
-Peçenekler: Ruslara akınlar yapar. Bizans'ın da hoşuna gider bu. Hele hele Rus ve Bulgarlara karşı askeri destek isteyen Bizans, Peçeneklerle ilişkisini iyi tutar (Bulgar sorununu çözümleyene kadar). Bazı Peçenekler Bizans ordusunda hizmet verir, bazıları çok pis çatışır. O çatışmada da aradan Selçuklular kaynar ve Anadolu'yu fetheder. Kıpçaklar Peçenekleri yıkar.
-Kıpçaklar (Kumanlar): Ruslarla mücadele.
-Uzlar
***Son üçünün tarihteki etkileri:Rusların Karadeniz'e inip Balkanlarda tehdit oluşturmasını önler ve ilk Romen devletlerinin kuruluşunda rol oynar.
KÜLTÜR VE UYGARLIK
Bozkır kültürü
Devlet yönetimi:Yönetme hakkı tanrıdan (kut). Bu anlayış Çin'i bile etkiler. İkili teşkilat (doğu merkez). Ama Türk hükümdarları insanüstü varlıklar olarak görülmez. (Tanrı-kral değiller). Töre hükümleri. Hükümdarlık sembolleri (otağ, taht, sancak, davul, kale-saray, toy), hatun söz sahibi. Tüm veliahtların tahtta söz hakkı var. Kurultay beya Kengeş Meclisi adında danışma meclisleri var.
Aile: Sosyal düzenin çekirdeği, ataerkil. Ortak mülkiyet sadece otlak ve hayvan sürülerine ait. Tek eşlilik ve kadın özgürlüğü esas. Boylarda dil ve soy birliği var.
Devlet (il): Boylar federasyonu. Töre ile yönetilir. Unsurlar; bağımsızlık, ülke, halk, hükümranlık
Ordu: Her Türk asker. Turan taktiği uygularlar.
Din: Gök Tanrı. Ahiret. Cennet cehennem. Budizm, maiheizm de benimsenir. Şamanizm! (şamandan korkulur ve ona saygı duyulur) Ölenin yerini belli etmek için kurgan yapılır.
Doğa kültü
Ekonomi:Hayvancılıki ticaret (ipek yolu, Hazar), tarım (bulgar). İlk parayı Türgişler basmış.
Sanat:Hayvan resimleri, kopuz. Mezar geleneğinde balbal heykelleri.
Yazı ve Edebiyat:Göktürk alfabesi, Uygur alfabesi, destan ve efsaneler (en eskisi Oğuz Kağan destanı). 12 Hayvanlı Türk Takvimi
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder