27 Ocak 2012 Cuma

CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI

TÜRK DIŞ SİYASETİNİN TEMEL İLKELERİ
-Esasları ilk olarak Erzurum ve Sivas Kongreleri'nde belirlenir:Sevr'i yırtıp Misak-ı Milli'ye yönelmek
   *Bizimle iyi ilişkilerde bulunmak isteyen ülkelerle bağımsızlıktan ödün vermeden ilişki kurmak
   *İşgalcilerle sonuna kadar savaşmak
-Lozan'la uluslararası alanda bağımsızlığa ulaşan Türkiye artık "Yurtta sulh, Cihanda sulh" ilkesini benimser.
   *Türkiye'yi saygın konuma yükseltmek
   *hiçbir devletin iç işlerine karışmamak, karşılığında kendi iç işlerine de karışılmamasını beklemek
-I. dönem:Lozan'da çözülemeyen sorunlar giderilmeye çalışılır ve komşularla iyi ilişkiler kurulur (12 Ada'dan dolayı İtalya,Suriye'den dolayı Fransa, Irak ve Kıbrıs'tan dolayı İngiltere de dahil)
-II.dönem:II. Dünya Savaşı tehlikesi.Politikamız dünya barışı,sınır güvenliği,Misak-ı Milli'ye ulaşmaktır.Amaç değişen dünya siyasetine uyum sağlamak.
-Atatürk Dönemi dış politikası:tam bağımsızlık,barışçı,ulusal,kendi kuvvetiyle varlığını sürdürme yanlısı

1-NÜFUS MÜCADELESİ(DEĞİŞ-TOKUŞ)
-Lozan maddesince Türkiye'deki Rumlar (İstanbul Rumları hariç) ve Yunanistan'daki Türkler değiştirilecek.
-Yunanistan ekonomik çıkarlarını sürdürmek ve Türkiye iç işlerine karışmak için soydaşlarının kalmasını ister
-OD azınlık sorunlarından ders çıkaran Yunanistan'ın niyetini gören TC karşı çıkar.
-Sorun uluslararası Adalet Divanı'na götürülse de anlaşmazlık çözülmez.Yunan hükümeti B Trakya Türklerinin malına el koyar;Türk Hükümeti de İstanbul Rumlarınınkine el koyar. 1930'da değiş tokuş olur.
-1954'e kadar Yunanistan'la iyi ilişkiler sürer.Sonra Kıbrıs Sorunu pırtlar.

2-YABANCI OKULLAR SORUNU
-Lozan kararı:"Yabancı okullar Türk kanunlarına bağlı kalacak ve Türk Hükümeti öğrenimini düzenleyecek"
-Tevhid-i Tedrisat Kanunu:"Türkçe,tarih ve coğrafya derslerini Türk hocalar okutacak ve okullar Türk müfettişler tarafından denetlenecek"
-Batılılar (özellikle Fransa) ve Papalık karşı çıksa da,TC Lozan kararını hatırlatır.

3-IRAK SINIRI VE MUSUL SORUNU
-Lozan'daki tez:"Musul'da çoğunluk Türk ve Musul Anadolu'nun ayrılma bir parçası.Hukuken hala Türkiye'nin olan Musul konusunda İngiltere'nin antlaşmaları köksüz"
-Lozan bu tezi reddeder ve sorun iki taraf arasında çözümeye bırakılır.Yoksa Milletler Cemiyeti konseyine gidilecektir.
-Haliç Konferansı'nda İngilizler bir de Hakkari'yi ister ve TC "Anan güzel mi?" der.
-İngiltere de "görürsün lan sen" diyip Şeyh Said İsyanı çıkarır,TC zaten ekonomik ve sosyal sorunlarla uğraşıyor. Milletler Cemiyeti de Musul İngilizlerin diyince; çaresiz Ankara Antlaşması (1926) yapılır.
   *Musul Irak'ta kalacak
   *Musul petrol gelirlerinin %10'u 25 yıllığına TC'ye verilecek(500000 Sterlin karşılığında TC bu haktan vazgeçer ve alınan para İngiltere dış borçlarına sayılır)
-Böylelikle Irak-Türkiye sınırları çizilir ve TC-İngiliz ilişkileri yumuşar.
-Misak-ı Milli'ye aykırıdır.

4-OD BORÇLARI SORUNU
-En çok Fransa'ya borçlanıldığından bu konuyla en çok Fransa ilgilenir. Paris'te yapılan bir antlaşmayla çözümlense de Dünya Ekonomi Bunalımı yüzünden ödemelerde borçluk yaşanır.
-İkinci bir antlaşmayla daha uygun koşullar sağlanır.
-Atatürk döneminde Fransa'yla hem demir yolları,hem yabancı okullar hem de borçlar konusunda sorun olur.


5-MİLLETLER CEMİYETİ'NE GİRİŞ
-TC'nin "Yurtta sulh,Cihanda sulh" dış politikasını gören üye devletler TC'yi davet eder.
-Başta Musul Sorunu ve cemiyetteki yoğun İngiliz nüfuzu yüzünden TC dahil olmayı düşünmez ama sorun çözülüp uluslararası işbirliği önem kazanınca işler değişir.
-Cemiyet zamanla amacından sapıp büyük devletlerin sözcüsü olmuştur, ama TC barışçı niyetinin örneğini sunmak için çağrıyı kabul eder.

6-BALKAN ANTANTI
-Faşist İtalya ve Nazi Almanya'sı güçlenmeye başlar.Balkanlarda gözleri vardır.Bunun üzerine Balkan ülkeleri (Yunanistan,Yugoslavya,Romanya) ve Türkiye'nin dahil olduğu Antant Atina'da oluşturulur.
-Yunan-TC dostluk ilişkileri de bunun oluşumunu etkiler.
-Nöyyi Antlaşması öncesi durumuna dönmek isteyen Bulgaristan katılmaz.Sonradan Yugoslavya-Bulgaristan arası imzalanan antlaşma da antanta aykırıdır.
-1939 olayı sonrası Antant dağılır.
-TC Batı sınırlarını güvenceye almış olur ve bölgesel işbirliğinin güçlenmesi bölgesel barışa hizmet eder.

7-MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ
-Lozan'da oluşturulan Boğazlar Komisyonu ile İngiltere,Fransa,İtalya ve Japonya Boğazların garantörüydü
-II.Dünya Savaşı tehlikesi pörtleyince,devletler silahlandırılmaya başlanınca,İtalya Habeşistan'a saldırınca,Almanlar Versay Antlaşması'na karşı gelip Ren bölgesine asker çıkarınca,Japonya Milletler Cemiyeti'nden ayrılıp Mançurya'ya saldırınca; TC "n'oluyoruz lo?" der."Boğazlarımı geri isterim" notası çeker.
-Diğer devletler,artık utanmış olacaklar hallerinden; kabul eder.
-Boğazlar Komisyonu kalkar,TC asker boğazlarda asker bulundurabilir,yabancı savaş gemileri "geçiyordum uğradım" diyemez artık,Türkiye savaş anında Boğazları istediği gibi açıp kapayabilir.
-Böylece Misak-ı Milli'nin Boğazlara yönelik kararı gerçekleşir,TC saygınlığı artar, Hünkar İskelesi'nden beri süregelen Boğazlar Sorunu çözümlenir.
-Lozan'da boğazlar konusunu SSCB onaylamış,İngiltere reddetmişti;şimdiyse SSCB reddeder,İngiltere onaylar:Değişen dostluk ilişkileri

8-SADABAT PAKTI
-İtalya Habeşistan'a saldırır. Doğu ülkeleri tırsar.TC-İran yakınlaşması öncülüğünde pakt oluşur.
-TC-İran-Irak-Afganistan anlaşır:Birbirimize saldırmayacağız,iç işlerimize karışmayacağız.
-Doğu sınırları güvenceye alınır ve bölgesel barışa katkı sağlanır.
-Uzak mesafeler ve kültür farklılığından uzun ömürlü pakt olmaz.

Milletler Cemiyeti,Balkan Antantı,Sadabat Paktı="Yurtta Sulh,Cihanda Sulh"un sonucudur.

9-HATAY SORUNU
-1921 Ankara Antlaşması'na göre Hatay ve İskenderun Fransa himayesine girmişti.
-Atatürk:"40 asırlık Türk yurdu ecnebi elinde kalamaz"
-II.Dünya Savaşu tehlikesine karşı Fransa Suriye mandasını kaldırır.Hatay ve İskenderun da öyle olunca Suriye'nin mandasıymış gibi görünür. Atatürk bu duruma "Yok artık" der ve Milletler Cemiyeti'nden bu durumu düzeltmesini ister. Ne de olsa cemiyetin ilkesi "halkın kendi geleceğini kendisinin belirlemesi"dir.
-Halk oylamasıyla Hatay bağımsız devleti kurulur ve cumhurbaşkanı Tayfur Sökmen olur.
-1939'da halk oylamasıyla Hatay anavatana katılır. (Misak-ı Milli'ye uygun)
-Suriye-Türkiye sınırları çizilir. Türkiye sınırları da son şeklini alır.
-Fransa ise korkusundan ses çıkaramaz (II. Dünya Savaşı geliyor!)

II. DÜNYA SAVAŞI
Neden:
-I. Dünya Savaşı galipleri (İngiltere ve Fransa) yeni kurulan devletlerin kontrollerini ister. (Almanya ve İtalya'nın ve SSCB'nin sosyalist rejiminin güçlenmesine karşı)
-İngiltere ve Fransa bayağı mandası var.
-Italya I. Dünya Savaşı sonunda yendiği halde umduğunu bulamamış,ekonomisi de bozulmuştur.Mussolini yönetimi bunun üzerine gelip yayılmacı politika izler
-Japonya Mançurya'yı işgal eder (Uzak Doğu'da sömürge imparatorluğu amacı)
-ABD Wilson ilkelerine uyulmadığından ve kendi kıtasındaki sorunlardan dolayı Avrupa'dan uzaklaşmıştır.
-Pazar ve hammadde arayışı
Gelişim:
-İtalya, Almanya, Japonya=Mihver grubu (SSCB ile saldırmazlık antlaşması yapar)
-İngiltere,Fransa,sonradan SSCB=Müttefik grubu
-Hitler Versay Antlaşması'na karşı çıkıp Ren bölgesine asker çıkarır.Avusturya ve Çekoslovakya'yı da işgal eder. SSCB ile tek güvencesiyse pamuk ipliğine bağlı saldırmazlık antlaşması
-Müttefik grubu kurulur.
-Almanya Polonya'yı işgal edince savaş başlar. SSCB de Polonya'nın bir kısmını işgal eder,Polonya haritadan silinir.
-Almanya; Norveç,Danimarka,Hollanda ve Fransa'yı işgal eder.(ana Fransa savaş dışı)
-İtalya Arnavutluk'u işgal edip Yunanistan'a saldırır.Yunanlılar çok pis yener.Arnavutluk'u boşaltır.
-Almanlar Balkanları ve SSCB'yi tehdit edince SSCB Müttefiklere katılır.
-Japonya Pearl Harbor Baskını ile ABD'yi harekete geçirir. İngiltere ve ABD birlikte hareket eder. Artık savaşın kaderi belirlenir.
Bitiş:
-Müttefikler Sicilya'ya asker çıkarır.Faşist Mussolini hükümeti düşer.İtalya ateşkes ister.
-Normandiya Çıkartması'yla Almanlar B Avrupa'dan temizlenir.Almanlar ateşkes ister.
-ABD yine bir dünya savaşının bitiricisi olmak ister.Hiroşima ve Nagazaki'yi bombalar.Japonya da teslim olur
Türkiye'nin Durumu
-Savaşa karşı alınan önlemler:Montrö,Sadabat Paktı,Balkan Antantı,Hatay'ın katılması,İngiltere ve Fransa'yla saldırmazlık antlaşması;ardından Almanya'yla saldırmazlık ve ticaret antlaşması (Müttefikler kızgın),SSCB ile yakın ilişkiler
-Churcill Adana'ya gelip cumhurbaşkanı İsmet İnönü ile konuşur "savaşa gel buyur" der, İsmet "cık" der
-Türkiye uyanık ya,hazıra konacak ya,Mihver grubu düşmek üzereyken savaşa Müttefiklerin yanında katılır.Savaş dışı kalır bir şekilde ama üretimi düşer ve dışsatım yapamaz.Savaş onu fena etkiler yani.
Savaş Sonuçları
-Yalta Konferansı'nda müttefikler toprak paylaşımı yapar.
-Atom bombası kullanılır
-Faşizm "out",sosyalizm "in"
-Dünya barışı adına örgütler kurulur
-Almanya ikiye bölünür (Müttefikler paylaşır)
-ABD dünya poltikasını yönlendirir
-Nato ve Varşova oluşur=Soğuk savaş dönemi
-Sömürgeler bağımsız=Hindistan,Pakistan,Mısır...
-ABD ve İngiltere önderliğinde Filistin topraklarında İsrail Devleti (1948)
-Türkiye savaşa katılmasa da anası ağlar.
Kurulan Örgütler
1-BM:İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi
2-NATO:İngiltere,Fransa,Kanada,İtalya,ABD,Belçika,Lüxemburg,Danimarka,Norveç,Portekiz,İzlanda kurar
3-Balkan Paktı:Kıbrıs sorununa kadar sürer.Türkiye,Yunanistan,Yugoslavya
4-Bağdat Paktı:TC,İngiltere,İran,Pakistan. İran ayrılınca merkez Ankara'ya taşınır.CENTO adıyla devam eder.
5-Varşova Paktı:NATO'ya karşı komünistler oluşturur.
6-AET ve COMECON:Ekonomik işbirliği. Varşova Paktı üyeleri arasında.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder