CUMHURİYET DÖNEMİ-ATATÜRK DÖNEMİ İÇ POLİTİKASI-

CUMHURİYETE DOĞRU
II. TBMM 1923'te göreve başlar ve Lozan Antlaşması'nı onaylar.
6 Ekim 1923'te İstanbul İtilaf işgalinden kurtulur ve "başkent nirde olacak?" sorunsalı başlar.
"Boğazlarda asker bulundurulmayacak" maddesi (Lozan) İstanbul'u savunmasız bırakmaktayken, Ankara'nın Anadolu için jeopolitik önemi ve Bağımsızlık Mücadelesi'nde üstlendiği göreve bakılınca, en doğru kararın Ankara olacağında karar kılınır (ileri görüşlü bir karar)

CUMHURİYETİN İLANI 
Nedenler
-Amasya Genelgesi ve Erzurum Kongresi'nden itibaren "ulus iradesine dayalı yönetim"den bahsedilir. 1920'de I. TBMM açıldığında yeni yönetim oluşturulsa da cumhuriyet rejimine geçildiği söylenmez.Çünkü öncelikli amaç ulusal birliği korumak olduğundan rejim tartışmalarından kaçınılır.
-Saltanata 1922'de son verildikten sonra Türkiye dışarıda rejimi ve devlet başkanı belirsiz ülke konumuna geçer ve bu Türkiye'nin imajı için kötüdür.
-Ulus egemenliği ancak cumhuriyet rejimiyle tam sağlanabilir.
-Çağdaşlaşmanın ön koşulu da cumhuriyettir.
-1923'te Halk fırkası kurulur.(çok partili hayata ilk adım)Bu tip bir yaşam tarzı da bu rejimle olabilir.
-1921 Anayasası'ndaki Meclis Hükümeti sistemine göre bakanlar meclis içinden tek tek oylanarak seçilebilirdi ve bu habire meclis içi tartışmalara yol açmıştı.En son Ali Fethi Bey hükümeti istifa edip yeni hükümet kurulamayınca (Sonbahar Bunalımı) M Kemal fırsatı görür;meclis kararıyla cumhuriyet ilan edilir.
Çözümlenen Sorunlar
-Rejim tartışmalarına son
-Devlet başkanlığı sorununa son=Cumhurbaşkanı
-Meclis hükümeti sisteminden kabine sistemine geçiş=cumhurbaşkanı,başbakan,meclis başkanı ayrı
-Güçler birliğinde yumuşama:Düzenli çalışma ve yürütme esas alınır
-Devrim ve ilkeler için uygun ortam oluşturulmaya çalışılır.
-1920-23:Saltanat-ulusal devlet çatışmasının en yoğun olduğu dönem.Cumhuriyet buna da son verir.
-Cumhuriyetçilik ilkesi yürürlükte
-İlk cumhurbaşkanı M Kemal, başbakan İsmet Bey, meclis başkanı Ali Fethi Bey olur.
1921 Anayasası'nda Yapılan Değişiklikler
-Hükümet şekli cumhuriyettir!
-Türkiye Devleti TBMM tarafından yönetilir.
-Cumhurbaşkanı TBMM içinden seçilir.
-Meclis Hükümeti sisteminden kabine sistemine geçiş(hükümet içi uyumsuzlukları giderme amacı)

HALİFELİĞİN KALDIRILMASI (3 Mart 1924)
Arka plan
-OD halifeliği ilk kez Kırım'ın kaybedildiği Küçükkaynarca Antlaşması'ndan sonra ön plana çıkarır. I. Dünya Savaşı'nda V. Mehmed cihat ilan eder ama Araplar bırak ona katılmayı, ona karşı İngiltere'yle ittifak yapar. Halifeliğin hiçbir işe yaramadığı böylece anlaşılır. En son da Vahdettin İngiltere'ye sığınırken "Müslümanların Halifesi" unvanını kullanır.
-Saltanat kaldırılınca zaten halifenin siyasi yetkileri alınmış ve Meclis üstün konuma geçmişti, ama uygun koşullar beklendiği için halifeliğe dokunulmamıştı.
Neden
-Halifeliğin ümmetçilik politikası cumhuriyetin ulusçuluk ve laiklik politikasıyla çelişir.
-Halifelik gibi yüzyılların liderliğini yapan bir unvanın cumhurbaşkanıyla birlikte yaşaması tehlikeli.
-Abdülmecid Efendi siyasal haklar talep eder.Tarikatlarla ve siyasi gruplarla anlaşır.
-İnkılapların önündeki en büyük engel
-Hantli Müslümanların lideri "halifenin siyasal hakları geri verilsin isterük!" mektubu yollayınca TBMM "Sen kimsin de iç işlerimize karışıyorsun!" der. Ortam gerginleşir.
Halifelik Kalkınca Aynı Gün
-Şer'iye ve Evkaf kalkar:Yerlerini Diyanet İşleri Başkanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü alır.
-Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Vekaleti kalkar:Yerini Genel Kurmay Başkanlığı alır (ordu siyasetten ayrılır)
-Tevhid-i Tedrisat Kanunu:Eğitimde birlik sağlanır,
-OD Hanedanı yurt dışına çıkarılacak
Sonuçlar
-Laiklik yolunda dev 2. adım
-Yeniliklerin önündeki en büyük engel kalkar
-Devlet rejiminin temelleri sağlamlaşır
-Çağdaş toplum temelleri
-Ulusal egemenlik pekişir
-Milliyetçilik temelleri güçlenir
-Bağımsız dış politika!

ORDUNUN SİYASETTEN AYRILMASI
-Genel Kurmay Başkanlığı ile hemen hemen ayrılır
-I. ve II. ordu komutanlıklarındaki K Karabekir ve Ali Fuat Paşa o zamanlar hem milletvekili hem de askerlik yaparken, komutanlıktan ayrılıp meclis çalışmalarına ağırlık verirler.
-Ama İngiltere'yle Musul sorunu patlak vermiştir ve her an savaşa hazır olunmalıdır. M Kemal endişeli
-1924:Askerler milletvekili olamaz (Ordu siyasetten ayrılır)
-Bu düzenleme demokrasiyi geliştirme amacına da yöneliktir.

TÜRKİYE'DE ANAYASALAR
-İlk anayasa Kanun-i Esasi (1876)
-Türk Devleti'nin ilk anayasası:Teşkilat-i Esasiye (1921). 1924'e kadar yürürlükte
1924 Anayasası:1961'e kadar yürürlükte (en uzun yürürlükteki anayasa)
-Ulusal egemenlik,TBMM üstünlüğü,Tek meclis ve Güçler Birliği ilkeleri 1921 Anayasasıyla ortak.
-Yasa, yürütme ve yargı konularında yapılan düzenlemelerde güçler birliği yumuşar
-Madde 1:Türkiye Devleti cumhuriyet
-Madde 2:Devletin dini İslam,dili Türkçe,başkent Ankara (laik değil ilk haliyle,1928'de olacak)
-Yasama meclisin,yürütme cumhurbaşkanının seçtiği başbakan ve bakanlar kurulunun, yargı bağımsız mahkemelerin(ölüm cezalarında son karar meclisin)
-Cumhurbaşkanı 4 yılda 1 seçilir.
-Seçmen yaşı:18. Sonradan 22'ye çıkar
-Sonradan kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanınır.
-1937'de Atatürk ilkeleri eklenir
1961 Anayasası:Kurucu Meclis tarafından hazırlanır ve halk oyuna sunulup kabul edilir.
-Kuvvetler ayrılığı
-Milletler Meclisi'nin yanı sıra Cumhuriyet Senatosu da kurulur (2 meclisli sistem-Ayan Meclisi ve Mebusan Meclisi sistemine benzer)
-Anayasa mahkemesi kurulur
-Nisbi temsil sistemi
-Cumhurbaşkanlığı 1 kezliğine 7 yıllığına seçilecek
1982 Anayasası:Askeri müdahale ardından kamuoyuna sunulup kabul edilir
-TBMM üyeliği 5 yıla çıkar
-Cumhuriyet Senatosu kalkar
-TDK ve Türk Tarih Kurumu birleşir

PARTİLER VE ÇOK PARTİLİ YAŞAMA GEÇİŞ DÖNEMİ:Demokrasinin temel ögelerinden biri. I. TBMM'de parti yok, ama parti gibi çalışan Anadolu ve Rumeli Müd. Huk. Cemiyeti en etkin grup.
Cumhuriyet Halk Fırkası
-Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Huku Grubu tüzüğünü kabul eder ve Halk Fırkası kurulur.
-İnkılaplar ve İlkeler programında yer alır. Tüm halkın partisidir.
-Temel yol devletçilik ilkesi. En uzun ömürlü parti. 1980 sonrası kapatılıp yine açılır.
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası
-Cumhuriyeti ve yenilikleri içine sindiremeyen muhalif grup tarafından oluşur:Kazım Karabekir,Rauf Orbay,Ali Fuat, Refet Bele vb. Eski İttihatçiler, saltanatçı ve hilafetçiler, eski toprak ağaları destekler.
-Slogan: "Parti din inançlarına saygılıdır" (Eski rejimcileri toplamak ister)
-Esaslar:
   *Ekonomi ilkesi liberalizm
   *Özgürlükçüdür
   *Ulusal egemenlik esas
   *Dinsel düşünce ve inançlara saygılı
   *Yenilikler yavaş ve yüzeysel yapılanmalı
-Şeyh Sait İsyanı: İngiltere Musun sorununun lehinde çözümlenmesini, GD Anadolu'da tampon devlet kurulmasını, Türk ordusunu yıpratarak Musul'daki durumunu güçlendirmeyi ister. İsyancıların sloganı:"Din elden gidiyor"
   *Hükümet dini kötüye kullanarak vatana ihanetle isyancıları suçlar.
   *Fethi Bey isyanları bastıramayınca yerine İsmet Bey gelir.
   *Takrir-i Sükun Kanunu: olağanüstü yetkiler. Bölgesel seferberlik ilan eder. İstiklal Mahkemeleri kurulur. Amaç asayişin sağlanması, rejimin kökleşmesidir. Rejimin eleştirilmesi yasaklanır. Sansür ve suskunluk dönemidir. Ama çağdaşlaşma yolundaki dev adımlar (inkılaplar) bu dönemde yapılır
   *Terakkiperverciler cumhuriyetçileri demokratik olmamakla suçlarlar.Halbuki tüm bu önlemler demokrasiye ulaşmak için alınmıştır.
   *Ayaklanma bastırılır.
   *Yurdun bölünmezliği bir süreliğine tehdit altına girer. Ordu zayıflar ve Musul kaybedilir.
   *Çok partili düzen için erken olduğu anlaşılır.
   *Laiklik ve cumhuriyetin bazı kesimlerce kabul edilmediği anlaşılır.
   *Parti Takrir-i sükun yasasınca kapatılır.

M KEMAL'E SUİKAST GİRİŞİMİ
-Muhalefet parti savunucular, eski İttihatçilerin oluşturduğu grup, İzmir'de suikast girişiminde bulunur.
-Suikastçilerden Giritli Şevki'nin ihbarıyla suikast engellenir ve suikastçiler İstiklal Mahkemelerinde yargılanır.
-M Kemal:"Benim naçiz vücudum bir gün elbet toprak olacak,ama TC ilelebet yaşayacak" (Cumhuriyet onun kişiliğinde değildir,kökleşmiştir)
-İttihatçilerin tasviyesine gidilir.

SERBEST CUMHURİYET FIRKASI
-Demokratikleşmek için çok partili sistem şart diyen M Kemal, partinin kuruluşuna ön ayak olur. Kurucusu Fethi Bey.
-Terakkiperver Halk Fırkası gibi,ekonomide Halk Fırkası'nın devletçilik ilkesine karşı liberal ekonomiyi savunur. Laiklik ve cumhuriyete saygılı olduğunu bildirir. Ama yine aynı muhalif parti gibi, muhalefet olmaktan çok, rejim ve yeniliğe karşı gericilerin sığınağı konumuna düşer. Gelişmelerden rahatsız olan Fethi Bey partisini kapatır.
-Menemen Olayı (1930): Parti kapatıldıktan sonra, Nakşibendi Tarikatı üyesi Derviş Mehmed öncülüğünde gericiler Menemen'de isyan çıkarır. Slogan:"Din elden gidiyor." Yedeksubay öğretmen Kubilay asilerce öldürülür. Ordunun el koymasıyla ortalık yatışır. İsyancılar Askeri Mahkemelerde yagılanır.
-2 kez çok partili sisteme geçiş denenir ama ikisi de başarısız olur. Demokrasi ortamının henüz oluşmadığını anlayan M Kemal'in sağlığında bir daha böyle bir girişim olmaz. II. Dünya Savaşı sonrası dünyada yeni gelişen çoğulcu düzen ve işçi sınıfına dayalı halk demokrasisinin getirisi olarak, 1945'te Milli Kalkınma Partisi,
1946'da Demokrat Parti. 1950'de Demokrat Parti oy çokluğuyla iktidara geçer.

Not: Cumhuriyet Dönemi'nde görülen halktaki sermaye eksikliği,üretimde temel gereksinimlerin karşılanamaması,Dünya Ekonomik Bunalımı (1926) sorunsalı sebebiyle; 
-5 Yıllık Kalkınma Programı ve
-Halkın temel gereksinimlerini karşılayacak yatırımlara 
öncelik verilir.