-Bilen ve bilinen arası bağ:bilgi aktları
-Özne:bilen
-Nesne:Bilenin yöneldiği
-Obje:Bilgi konusu,özne bilgisinden bağımsız
-Algı aktı:Çevremizi tanımamızı sağlar
-Düşünme aktı:Soyut kavramları bilmemizi sağlar
-Anlama aktı:Yapılanın neden yapıldığını anlamamızı sağlar
-Açıklama aktı:Gerekçe ve dayanak sunar
BİLGİ TÜRLERİ
Empirik Bilgi:Olayların nedenini açıklamaz.Hayatımızı kolaylaştırır.Yöntemsiz.Tesadüfi.Deneyim veya kültürel aktarımla elde edilir.Sistemsiz.Tutarlılık yok.Öznel.Genel geçer değil.Sebep açıklamaz.Sezgisel.
Dinsel Bilgi:Bilgiye ulaşma yolu iman,inanç,vahiy.Dogmatik.İlahi.Kuralcı.Metafiziksel. Felsefe gibi evreni anlayıp açıklamaya çalışır.
Teknik Bilgi:Nesnelerin şeklini değiştirip yararlı hale getirir.Pratik.Araştırma yöntemi ve bakış açısı bilimle aynı.Doğaya egemen olmamızı sağlar.Sonuçları bilimden daha az kapsamlı.Evrensel.Yarar amacı güder.
Sanat Bilgisi:Hazza ulaşma amacı var.Yaratıcı.Öznel.Ürünler tek ve orijinal ve somut.Amaç güzele ulaşmak.Evrensel.Güzellik ve beğeni geliştirir. Felsefe gibi yorumlama ve anlama çabasında.
Bilimsel Bilgi:Nedensel.Sistemli.Tutarlı.Genel-geçer.alanı geniş. Yığılgan (ilerler).Deney-gözlem. Kesin sonuç. Var olanı parçalara böler.
İnsan(Toplum) Bilimleri:Tümevarım yöntemi kullanır. Sosyoloji,psikoloji,antropoloji,tarih,siyaset
Formel (İdeal) Bilimler:Tümdengelim yöntemi kullanır.Matematik,mantık
Doğa (Pozitif) Bilimler:Deney-gözlem ve tümevarım yöntemi kullanır.Fizik,kimya,bio
Tümavarım:Endüksiyon-->Genelleme
Tümdengelim:Dedüksiyon-->Sonuç çıkarma
Felsefe ve Bilim:Akıl ve mantığa dayanır.sistemli ve tutarlı.Evrensel.Meraktan doğar.Amaç doğruya ulaşmak.Eleştirel.Yaratıcı.Temellendirir.
BİLGİ FELSEFESİ VE TEMEL PROBLEMLERİ
Doğruluk (Hakikat):Düşüncenin gerçekle uyuşması
Gerçeklik (Realite):Zihnin dışında bağımsız olarak var olan.Duyuyla algılanan.
Temellendirme:Dayanak ve gerekçe bulma
-doğru bilgi var mı?
-Bilgi tamamen akıl ürünü mü?
-Gerçeği verir mi?
-Sınırları ne?
-Kaynağı ne?
-Ölçütü ne?
-Değeri ne?
BİLGİNİN İMKANI PROBLEMİ
1-Bilgi Mümkün Değil!
-Setisizm:Doğru bilgi imkansız.Bilginin doğruluğu ve yanlışlığı aynı anda kanıtlanabilir.Nesnelerin özü hakkındaki yargılardan kaçının
-Sofistler:İnsan her şeyin ölçüsü (ilk rölativist:Protagoras).Hiçbir şey yok,olsa da bilinemez,bilinse de aktarılamaz. (ilk nihilist:Gorgias). Anarşistler. doğru bilgi mümkün değil derler (ilk septikler). Bilimsel bilginin gelişmesine engel olurlar
2-Bilgi Mümkün!
-Rasyonalizm:Kaynağı akıl.Gerçek bilgi değişmez, doğuştandır.Bilginin mükemmeli matematiktir (tümdengelim). Doğa ve akıl arasında uyum var. Duyusal ve deneyimsel bilgiye kuşkulu bakarlar.
*Sokrates: İroni ve maiotik (bilgi doğurtma) yöntemi kullanır.. doğarken unuttuğumuz bilgiyi anımsatır.
*Platon:Nesneler dünyası (duyulara dayalı bilgi-doxa-,hareketliioluş ve bozuluş halindeki yaşam;yanıltıcı ve taklit dünya) ve İdealar dünyası (felsefi bilgi-episteme- ve kesin bilginin olduğu dünya) diye ikiye ayırır.
*Aristoteles: Platon'a karşı. Var olanlar gördüklerimizdir.İdealar da gördüklerimizin içindeki öz, formdur. Doğuştan bilgi yok. Pasif (deney ve gözleme dayalı) ve aktif (pasifi dönüştüren) akıl bilgiyi oluşturur.
*Farabi: Duyu, akıl ve nazar
*Descartes:Akıl ve bilinç. Modern felsefe kurucusu. Tanrı aldanmaz ve aldatmaz.
*Hegel:Akla uyan gerçektir.Deney ve gözleme başvurmadan sırf akılla doğru bilgiye ulaşılır. Diyalektik idealizm (tez,antitez,sentez--> karşıtlıklar aşılarak süreç ilerler)
-Empirizm (Deneycilik):Duyum ve deney. Akılcılığa tepki.Doğuştan bilgi yok.Fizik bilimdir (tümevarım)
*Locke:zihin başta boş levha; dış ve iç deneyle dolar.
*Hume:Zihnimizde duyumlarla algıladığımız izlenimler ve bunların sindirdiğimiz fikirler var.Her A olayı B olayının nedeni olmak zorunda değil (nedenselliği eleştirir). Alışkanlık yanıltıcıdır. Tümevarım yetersizdir.
-Sensualizm:duyum. Berkeşey ve Condillac
-Kritisizm:Akıl ve deney
*Kant:Bilgi deneyle başlar ama akılla devam eder. Zihinde apriori olarak 12 kategori var.
-Entüisyonizm:Bilgiye sezgiyle ulaşılır. Akıl ve deney gereksiz.
*Gazali:Kalp gözü (sevgi)
*Bergson:Sezgi zekadan üstün. Çünkü o bütünü parçalamadan apaçık bir şekilde yakalar.
-Pozitivizm:Deney ve gözlem
*Comte:Felsefe metafizikten kurtulmalı. Evren ortaçağ sonuna kadar dinle açıklanmış (teolojik aşama). Fransız İhtilali'ne kadar doğa üstü kavramlarla açıklanmış (metafizik aşama), ama artık gözlem ve deney çağı (pozitif aşama)
-Analitik (Çözümleyici) Felsefe:
*Mantıkçı empirizm:Doğruluğu test edilebilen bilgi
*Wittgenstein:Dille ifade edilemeyen şeyler saçmadır
-Pragmatizm:Doğru olan faydalıdır
*James:Doğru düşünce etkili düşüncedir.
-Enstürmentalizm:Bilgi alet gibi hayatı kolaylaştırmalı
*Dewey
-Fenomentoloji:Nesnelerin özü bilinebilir
*Hussel: Paranteze alırsak öze kavuşuruz, geriye sadece saf bilinç kalır.
ANTİNOMİ:AKLIN ÇÖZEMEDİĞİ PROBLEMLER
APRİORİ:TECRÜBEYE DAYANMAYAN BİLGİ
APOSTERİORİ:TECRÜBEYE DAYANAN
EPOKHE:YARGILAMAMA TAVRI (SEPTİKLER)
FENOMEN:KANT'A GÖRE DUYULARLA ALGILANIR
NUMEN:FENOMENLERİN ARKASINDAKİ MUTLAK GERÇEKLİK (KANT)
TİN (GEİST): HEGEL'E GÖRE BİLİNÇLİ VARLIK
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder