ATATÜRKÇÜLÜĞÜN TANIMI VE ÖNEMİ
-Tam bağımsızlık,refah,ulus egemenliği, akıl ve bilim, çağdaş uygarlık seviyesi esas alınarak belirtilen gerçekçi fikir ve ilkeler:Atatürkçülük
-Özü pozitivizm
-Türk milletini çağdaş uygarlık seviyesine çıkarmak amaçtır. Türkiye ve Türk milletinin gerçeğidir.
-Türk devletinin gelişmesi,güçlenmesi ve geleceğinin güvencesidir.
-Bütünleyici ve tamamlayıcı ilkelerdir.
-Atatürk:"Beni görmek demek mutlaka yüzümü görmek değildir.Benim fikirlerimi,benim duygularımı anlıyorsanız,hissediyorsanız bu kafidir."
-Türk toplumunun genel ihtiyaçlarından doğar. Dış baskı,özentilik,taklitten uzaktır.
-Atatürk ilkeleri Atatürkçülükle özdeşleşmiştir.
-2. madde:"TC Devleti cumhuriyetçi,milliyetçi,halkçı,devletçi,laik,inkılapçı,demokratik,sosyal hukuk devletidir
CUMHURİYETÇİLİK:Cumhuriyet imkan demektir.Hükümet ile millet arasında ayrılık bırakmaz.Parlementer ve demokratik düzendir.Saltanat yönetiminin sebep olduğu bunalımlara tepki olarak doğmuştur.Halka uygundur.
MİLLİYETÇİLİK:Ümmetin milletten farkı din birliği oluşturan topluluk olmasıdır.OD'nin ümmetçilik ve Osmanlıcılık anlayışı milliyetçiliğin gelişmesini engeller.II.Meşrutiyetle anca siyasi akım olarak karşımıza çıkar.Ama Atatürk milliyetçiliği ve Meşrutiyet Milliyetçiliği farklı.Meşrutiyet milliyetçiliği toprak genişletme;Atatürk milliyetçiliği Misak-ı Milli amacı taşır.Meşrutiyette batılılaşma kabullenilmez veya şeklen uygun görülür,ama Atatürk milliyetçiliği köklü bir batılılaşmaya dayanır. Milliyetçilik, milleti sevme,çağdaş toplum olarak yüceltme,onun adına hiçbir özveriden kaçınmamaktır.
LAİKLİK:Din ve devlet işlerinin ayrılması,devlet kurumlarının akıl ve bilime dayanmasıdır.Çağdaşlaşmanın temelidir.Dini kurumlar devlet denetimine alınır.Dinsizlik söz konusu değil.Cehalete son vermek, çağdaşlaşmak,kurumlarda bilimselliği yerleştirmek,inançları özgürce yaşamak amaçları vardır.
-Vicdan hürriyeti:İnanmakta özgürüm
-İbadet hürriyeti:İnancımın gereğini yapmakta özgürüm
-Din görevi:Allah ve kul arasındaki bağlılık.
-Devletin görevi:Boş inançları önlemek.İbadetin güvenliğe ve toplum kurallarına aykırılığını önlemek.
HALKÇILIK:Ayrıcalık ve sınıf kavgalarından ülkeyi korur.Demokrasi ve sosyal eşitliğe dayanır.İrade ve egemenlik devlet içinde halka aittir.Cumhuriyetçilikten kaynak alır.Sınıflar arası çıkar çatışması olmadığından,çıkar kavgalarını önler.
DEVLETÇİLİK:Sosyal,kültürel,özellikle ekonomik alanda kalkınma.Memleket içinde adaleti,güvenliği sağlayarak ve devam ettirerek vatandaşların her çeşit hürriyetini güven altında bulundurmaktır.
İNKILAPÇILIK:Atatürkçülüğün durağan düşünce olmadığının kanıtı.Sürekli ileriye dönüktür.Gelişmeyi kolaylaştıracak kurumların konması.
BÜTÜNLEYİCİ İLKELER
1-Milli egemenlik
2-Milli bağımsızlık
3-Milli birlik ve ülke bütünlüğü:Milliyetçiliğe bağlı
4-Bilimsellik ve akılcılık
5-Çağdaşlaşma ve batılılaşma
6-İnsan sevgisi ve insanlık
27 Ocak 2012 Cuma
CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI
TÜRK DIŞ SİYASETİNİN TEMEL İLKELERİ
-Esasları ilk olarak Erzurum ve Sivas Kongreleri'nde belirlenir:Sevr'i yırtıp Misak-ı Milli'ye yönelmek
*Bizimle iyi ilişkilerde bulunmak isteyen ülkelerle bağımsızlıktan ödün vermeden ilişki kurmak
*İşgalcilerle sonuna kadar savaşmak
-Lozan'la uluslararası alanda bağımsızlığa ulaşan Türkiye artık "Yurtta sulh, Cihanda sulh" ilkesini benimser.
*Türkiye'yi saygın konuma yükseltmek
*hiçbir devletin iç işlerine karışmamak, karşılığında kendi iç işlerine de karışılmamasını beklemek
-I. dönem:Lozan'da çözülemeyen sorunlar giderilmeye çalışılır ve komşularla iyi ilişkiler kurulur (12 Ada'dan dolayı İtalya,Suriye'den dolayı Fransa, Irak ve Kıbrıs'tan dolayı İngiltere de dahil)
-II.dönem:II. Dünya Savaşı tehlikesi.Politikamız dünya barışı,sınır güvenliği,Misak-ı Milli'ye ulaşmaktır.Amaç değişen dünya siyasetine uyum sağlamak.
-Atatürk Dönemi dış politikası:tam bağımsızlık,barışçı,ulusal,kendi kuvvetiyle varlığını sürdürme yanlısı
1-NÜFUS MÜCADELESİ(DEĞİŞ-TOKUŞ)
-Lozan maddesince Türkiye'deki Rumlar (İstanbul Rumları hariç) ve Yunanistan'daki Türkler değiştirilecek.
-Yunanistan ekonomik çıkarlarını sürdürmek ve Türkiye iç işlerine karışmak için soydaşlarının kalmasını ister
-OD azınlık sorunlarından ders çıkaran Yunanistan'ın niyetini gören TC karşı çıkar.
-Sorun uluslararası Adalet Divanı'na götürülse de anlaşmazlık çözülmez.Yunan hükümeti B Trakya Türklerinin malına el koyar;Türk Hükümeti de İstanbul Rumlarınınkine el koyar. 1930'da değiş tokuş olur.
-1954'e kadar Yunanistan'la iyi ilişkiler sürer.Sonra Kıbrıs Sorunu pırtlar.
2-YABANCI OKULLAR SORUNU
-Lozan kararı:"Yabancı okullar Türk kanunlarına bağlı kalacak ve Türk Hükümeti öğrenimini düzenleyecek"
-Tevhid-i Tedrisat Kanunu:"Türkçe,tarih ve coğrafya derslerini Türk hocalar okutacak ve okullar Türk müfettişler tarafından denetlenecek"
-Batılılar (özellikle Fransa) ve Papalık karşı çıksa da,TC Lozan kararını hatırlatır.
3-IRAK SINIRI VE MUSUL SORUNU
-Lozan'daki tez:"Musul'da çoğunluk Türk ve Musul Anadolu'nun ayrılma bir parçası.Hukuken hala Türkiye'nin olan Musul konusunda İngiltere'nin antlaşmaları köksüz"
-Lozan bu tezi reddeder ve sorun iki taraf arasında çözümeye bırakılır.Yoksa Milletler Cemiyeti konseyine gidilecektir.
-Haliç Konferansı'nda İngilizler bir de Hakkari'yi ister ve TC "Anan güzel mi?" der.
-İngiltere de "görürsün lan sen" diyip Şeyh Said İsyanı çıkarır,TC zaten ekonomik ve sosyal sorunlarla uğraşıyor. Milletler Cemiyeti de Musul İngilizlerin diyince; çaresiz Ankara Antlaşması (1926) yapılır.
*Musul Irak'ta kalacak
*Musul petrol gelirlerinin %10'u 25 yıllığına TC'ye verilecek(500000 Sterlin karşılığında TC bu haktan vazgeçer ve alınan para İngiltere dış borçlarına sayılır)
-Böylelikle Irak-Türkiye sınırları çizilir ve TC-İngiliz ilişkileri yumuşar.
-Misak-ı Milli'ye aykırıdır.
4-OD BORÇLARI SORUNU
-En çok Fransa'ya borçlanıldığından bu konuyla en çok Fransa ilgilenir. Paris'te yapılan bir antlaşmayla çözümlense de Dünya Ekonomi Bunalımı yüzünden ödemelerde borçluk yaşanır.
-İkinci bir antlaşmayla daha uygun koşullar sağlanır.
-Atatürk döneminde Fransa'yla hem demir yolları,hem yabancı okullar hem de borçlar konusunda sorun olur.
5-MİLLETLER CEMİYETİ'NE GİRİŞ
-TC'nin "Yurtta sulh,Cihanda sulh" dış politikasını gören üye devletler TC'yi davet eder.
-Başta Musul Sorunu ve cemiyetteki yoğun İngiliz nüfuzu yüzünden TC dahil olmayı düşünmez ama sorun çözülüp uluslararası işbirliği önem kazanınca işler değişir.
-Cemiyet zamanla amacından sapıp büyük devletlerin sözcüsü olmuştur, ama TC barışçı niyetinin örneğini sunmak için çağrıyı kabul eder.
6-BALKAN ANTANTI
-Faşist İtalya ve Nazi Almanya'sı güçlenmeye başlar.Balkanlarda gözleri vardır.Bunun üzerine Balkan ülkeleri (Yunanistan,Yugoslavya,Romanya) ve Türkiye'nin dahil olduğu Antant Atina'da oluşturulur.
-Yunan-TC dostluk ilişkileri de bunun oluşumunu etkiler.
-Nöyyi Antlaşması öncesi durumuna dönmek isteyen Bulgaristan katılmaz.Sonradan Yugoslavya-Bulgaristan arası imzalanan antlaşma da antanta aykırıdır.
-1939 olayı sonrası Antant dağılır.
-TC Batı sınırlarını güvenceye almış olur ve bölgesel işbirliğinin güçlenmesi bölgesel barışa hizmet eder.
7-MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ
-Lozan'da oluşturulan Boğazlar Komisyonu ile İngiltere,Fransa,İtalya ve Japonya Boğazların garantörüydü
-II.Dünya Savaşı tehlikesi pörtleyince,devletler silahlandırılmaya başlanınca,İtalya Habeşistan'a saldırınca,Almanlar Versay Antlaşması'na karşı gelip Ren bölgesine asker çıkarınca,Japonya Milletler Cemiyeti'nden ayrılıp Mançurya'ya saldırınca; TC "n'oluyoruz lo?" der."Boğazlarımı geri isterim" notası çeker.
-Diğer devletler,artık utanmış olacaklar hallerinden; kabul eder.
-Boğazlar Komisyonu kalkar,TC asker boğazlarda asker bulundurabilir,yabancı savaş gemileri "geçiyordum uğradım" diyemez artık,Türkiye savaş anında Boğazları istediği gibi açıp kapayabilir.
-Böylece Misak-ı Milli'nin Boğazlara yönelik kararı gerçekleşir,TC saygınlığı artar, Hünkar İskelesi'nden beri süregelen Boğazlar Sorunu çözümlenir.
-Lozan'da boğazlar konusunu SSCB onaylamış,İngiltere reddetmişti;şimdiyse SSCB reddeder,İngiltere onaylar:Değişen dostluk ilişkileri
8-SADABAT PAKTI
-İtalya Habeşistan'a saldırır. Doğu ülkeleri tırsar.TC-İran yakınlaşması öncülüğünde pakt oluşur.
-TC-İran-Irak-Afganistan anlaşır:Birbirimize saldırmayacağız,iç işlerimize karışmayacağız.
-Doğu sınırları güvenceye alınır ve bölgesel barışa katkı sağlanır.
-Uzak mesafeler ve kültür farklılığından uzun ömürlü pakt olmaz.
Milletler Cemiyeti,Balkan Antantı,Sadabat Paktı="Yurtta Sulh,Cihanda Sulh"un sonucudur.
9-HATAY SORUNU
-1921 Ankara Antlaşması'na göre Hatay ve İskenderun Fransa himayesine girmişti.
-Atatürk:"40 asırlık Türk yurdu ecnebi elinde kalamaz"
-II.Dünya Savaşu tehlikesine karşı Fransa Suriye mandasını kaldırır.Hatay ve İskenderun da öyle olunca Suriye'nin mandasıymış gibi görünür. Atatürk bu duruma "Yok artık" der ve Milletler Cemiyeti'nden bu durumu düzeltmesini ister. Ne de olsa cemiyetin ilkesi "halkın kendi geleceğini kendisinin belirlemesi"dir.
-Halk oylamasıyla Hatay bağımsız devleti kurulur ve cumhurbaşkanı Tayfur Sökmen olur.
-1939'da halk oylamasıyla Hatay anavatana katılır. (Misak-ı Milli'ye uygun)
-Suriye-Türkiye sınırları çizilir. Türkiye sınırları da son şeklini alır.
-Fransa ise korkusundan ses çıkaramaz (II. Dünya Savaşı geliyor!)
II. DÜNYA SAVAŞI
Neden:
-I. Dünya Savaşı galipleri (İngiltere ve Fransa) yeni kurulan devletlerin kontrollerini ister. (Almanya ve İtalya'nın ve SSCB'nin sosyalist rejiminin güçlenmesine karşı)
-İngiltere ve Fransa bayağı mandası var.
-Italya I. Dünya Savaşı sonunda yendiği halde umduğunu bulamamış,ekonomisi de bozulmuştur.Mussolini yönetimi bunun üzerine gelip yayılmacı politika izler
-Japonya Mançurya'yı işgal eder (Uzak Doğu'da sömürge imparatorluğu amacı)
-ABD Wilson ilkelerine uyulmadığından ve kendi kıtasındaki sorunlardan dolayı Avrupa'dan uzaklaşmıştır.
-Pazar ve hammadde arayışı
Gelişim:
-İtalya, Almanya, Japonya=Mihver grubu (SSCB ile saldırmazlık antlaşması yapar)
-İngiltere,Fransa,sonradan SSCB=Müttefik grubu
-Hitler Versay Antlaşması'na karşı çıkıp Ren bölgesine asker çıkarır.Avusturya ve Çekoslovakya'yı da işgal eder. SSCB ile tek güvencesiyse pamuk ipliğine bağlı saldırmazlık antlaşması
-Müttefik grubu kurulur.
-Almanya Polonya'yı işgal edince savaş başlar. SSCB de Polonya'nın bir kısmını işgal eder,Polonya haritadan silinir.
-Almanya; Norveç,Danimarka,Hollanda ve Fransa'yı işgal eder.(ana Fransa savaş dışı)
-İtalya Arnavutluk'u işgal edip Yunanistan'a saldırır.Yunanlılar çok pis yener.Arnavutluk'u boşaltır.
-Almanlar Balkanları ve SSCB'yi tehdit edince SSCB Müttefiklere katılır.
-Japonya Pearl Harbor Baskını ile ABD'yi harekete geçirir. İngiltere ve ABD birlikte hareket eder. Artık savaşın kaderi belirlenir.
Bitiş:
-Müttefikler Sicilya'ya asker çıkarır.Faşist Mussolini hükümeti düşer.İtalya ateşkes ister.
-Normandiya Çıkartması'yla Almanlar B Avrupa'dan temizlenir.Almanlar ateşkes ister.
-ABD yine bir dünya savaşının bitiricisi olmak ister.Hiroşima ve Nagazaki'yi bombalar.Japonya da teslim olur
Türkiye'nin Durumu
-Savaşa karşı alınan önlemler:Montrö,Sadabat Paktı,Balkan Antantı,Hatay'ın katılması,İngiltere ve Fransa'yla saldırmazlık antlaşması;ardından Almanya'yla saldırmazlık ve ticaret antlaşması (Müttefikler kızgın),SSCB ile yakın ilişkiler
-Churcill Adana'ya gelip cumhurbaşkanı İsmet İnönü ile konuşur "savaşa gel buyur" der, İsmet "cık" der
-Türkiye uyanık ya,hazıra konacak ya,Mihver grubu düşmek üzereyken savaşa Müttefiklerin yanında katılır.Savaş dışı kalır bir şekilde ama üretimi düşer ve dışsatım yapamaz.Savaş onu fena etkiler yani.
Savaş Sonuçları
-Yalta Konferansı'nda müttefikler toprak paylaşımı yapar.
-Atom bombası kullanılır
-Faşizm "out",sosyalizm "in"
-Dünya barışı adına örgütler kurulur
-Almanya ikiye bölünür (Müttefikler paylaşır)
-ABD dünya poltikasını yönlendirir
-Nato ve Varşova oluşur=Soğuk savaş dönemi
-Sömürgeler bağımsız=Hindistan,Pakistan,Mısır...
-ABD ve İngiltere önderliğinde Filistin topraklarında İsrail Devleti (1948)
-Türkiye savaşa katılmasa da anası ağlar.
Kurulan Örgütler
1-BM:İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi
2-NATO:İngiltere,Fransa,Kanada,İtalya,ABD,Belçika,Lüxemburg,Danimarka,Norveç,Portekiz,İzlanda kurar
3-Balkan Paktı:Kıbrıs sorununa kadar sürer.Türkiye,Yunanistan,Yugoslavya
4-Bağdat Paktı:TC,İngiltere,İran,Pakistan. İran ayrılınca merkez Ankara'ya taşınır.CENTO adıyla devam eder.
5-Varşova Paktı:NATO'ya karşı komünistler oluşturur.
6-AET ve COMECON:Ekonomik işbirliği. Varşova Paktı üyeleri arasında.
-Esasları ilk olarak Erzurum ve Sivas Kongreleri'nde belirlenir:Sevr'i yırtıp Misak-ı Milli'ye yönelmek
*Bizimle iyi ilişkilerde bulunmak isteyen ülkelerle bağımsızlıktan ödün vermeden ilişki kurmak
*İşgalcilerle sonuna kadar savaşmak
-Lozan'la uluslararası alanda bağımsızlığa ulaşan Türkiye artık "Yurtta sulh, Cihanda sulh" ilkesini benimser.
*Türkiye'yi saygın konuma yükseltmek
*hiçbir devletin iç işlerine karışmamak, karşılığında kendi iç işlerine de karışılmamasını beklemek
-I. dönem:Lozan'da çözülemeyen sorunlar giderilmeye çalışılır ve komşularla iyi ilişkiler kurulur (12 Ada'dan dolayı İtalya,Suriye'den dolayı Fransa, Irak ve Kıbrıs'tan dolayı İngiltere de dahil)
-II.dönem:II. Dünya Savaşı tehlikesi.Politikamız dünya barışı,sınır güvenliği,Misak-ı Milli'ye ulaşmaktır.Amaç değişen dünya siyasetine uyum sağlamak.
-Atatürk Dönemi dış politikası:tam bağımsızlık,barışçı,ulusal,kendi kuvvetiyle varlığını sürdürme yanlısı
1-NÜFUS MÜCADELESİ(DEĞİŞ-TOKUŞ)
-Lozan maddesince Türkiye'deki Rumlar (İstanbul Rumları hariç) ve Yunanistan'daki Türkler değiştirilecek.
-Yunanistan ekonomik çıkarlarını sürdürmek ve Türkiye iç işlerine karışmak için soydaşlarının kalmasını ister
-OD azınlık sorunlarından ders çıkaran Yunanistan'ın niyetini gören TC karşı çıkar.
-Sorun uluslararası Adalet Divanı'na götürülse de anlaşmazlık çözülmez.Yunan hükümeti B Trakya Türklerinin malına el koyar;Türk Hükümeti de İstanbul Rumlarınınkine el koyar. 1930'da değiş tokuş olur.
-1954'e kadar Yunanistan'la iyi ilişkiler sürer.Sonra Kıbrıs Sorunu pırtlar.
2-YABANCI OKULLAR SORUNU
-Lozan kararı:"Yabancı okullar Türk kanunlarına bağlı kalacak ve Türk Hükümeti öğrenimini düzenleyecek"
-Tevhid-i Tedrisat Kanunu:"Türkçe,tarih ve coğrafya derslerini Türk hocalar okutacak ve okullar Türk müfettişler tarafından denetlenecek"
-Batılılar (özellikle Fransa) ve Papalık karşı çıksa da,TC Lozan kararını hatırlatır.
3-IRAK SINIRI VE MUSUL SORUNU
-Lozan'daki tez:"Musul'da çoğunluk Türk ve Musul Anadolu'nun ayrılma bir parçası.Hukuken hala Türkiye'nin olan Musul konusunda İngiltere'nin antlaşmaları köksüz"
-Lozan bu tezi reddeder ve sorun iki taraf arasında çözümeye bırakılır.Yoksa Milletler Cemiyeti konseyine gidilecektir.
-Haliç Konferansı'nda İngilizler bir de Hakkari'yi ister ve TC "Anan güzel mi?" der.
-İngiltere de "görürsün lan sen" diyip Şeyh Said İsyanı çıkarır,TC zaten ekonomik ve sosyal sorunlarla uğraşıyor. Milletler Cemiyeti de Musul İngilizlerin diyince; çaresiz Ankara Antlaşması (1926) yapılır.
*Musul Irak'ta kalacak
*Musul petrol gelirlerinin %10'u 25 yıllığına TC'ye verilecek(500000 Sterlin karşılığında TC bu haktan vazgeçer ve alınan para İngiltere dış borçlarına sayılır)
-Böylelikle Irak-Türkiye sınırları çizilir ve TC-İngiliz ilişkileri yumuşar.
-Misak-ı Milli'ye aykırıdır.
4-OD BORÇLARI SORUNU
-En çok Fransa'ya borçlanıldığından bu konuyla en çok Fransa ilgilenir. Paris'te yapılan bir antlaşmayla çözümlense de Dünya Ekonomi Bunalımı yüzünden ödemelerde borçluk yaşanır.
-İkinci bir antlaşmayla daha uygun koşullar sağlanır.
-Atatürk döneminde Fransa'yla hem demir yolları,hem yabancı okullar hem de borçlar konusunda sorun olur.
5-MİLLETLER CEMİYETİ'NE GİRİŞ
-TC'nin "Yurtta sulh,Cihanda sulh" dış politikasını gören üye devletler TC'yi davet eder.
-Başta Musul Sorunu ve cemiyetteki yoğun İngiliz nüfuzu yüzünden TC dahil olmayı düşünmez ama sorun çözülüp uluslararası işbirliği önem kazanınca işler değişir.
-Cemiyet zamanla amacından sapıp büyük devletlerin sözcüsü olmuştur, ama TC barışçı niyetinin örneğini sunmak için çağrıyı kabul eder.
6-BALKAN ANTANTI
-Faşist İtalya ve Nazi Almanya'sı güçlenmeye başlar.Balkanlarda gözleri vardır.Bunun üzerine Balkan ülkeleri (Yunanistan,Yugoslavya,Romanya) ve Türkiye'nin dahil olduğu Antant Atina'da oluşturulur.
-Yunan-TC dostluk ilişkileri de bunun oluşumunu etkiler.
-Nöyyi Antlaşması öncesi durumuna dönmek isteyen Bulgaristan katılmaz.Sonradan Yugoslavya-Bulgaristan arası imzalanan antlaşma da antanta aykırıdır.
-1939 olayı sonrası Antant dağılır.
-TC Batı sınırlarını güvenceye almış olur ve bölgesel işbirliğinin güçlenmesi bölgesel barışa hizmet eder.
7-MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ
-Lozan'da oluşturulan Boğazlar Komisyonu ile İngiltere,Fransa,İtalya ve Japonya Boğazların garantörüydü
-II.Dünya Savaşı tehlikesi pörtleyince,devletler silahlandırılmaya başlanınca,İtalya Habeşistan'a saldırınca,Almanlar Versay Antlaşması'na karşı gelip Ren bölgesine asker çıkarınca,Japonya Milletler Cemiyeti'nden ayrılıp Mançurya'ya saldırınca; TC "n'oluyoruz lo?" der."Boğazlarımı geri isterim" notası çeker.
-Diğer devletler,artık utanmış olacaklar hallerinden; kabul eder.
-Boğazlar Komisyonu kalkar,TC asker boğazlarda asker bulundurabilir,yabancı savaş gemileri "geçiyordum uğradım" diyemez artık,Türkiye savaş anında Boğazları istediği gibi açıp kapayabilir.
-Böylece Misak-ı Milli'nin Boğazlara yönelik kararı gerçekleşir,TC saygınlığı artar, Hünkar İskelesi'nden beri süregelen Boğazlar Sorunu çözümlenir.
-Lozan'da boğazlar konusunu SSCB onaylamış,İngiltere reddetmişti;şimdiyse SSCB reddeder,İngiltere onaylar:Değişen dostluk ilişkileri
8-SADABAT PAKTI
-İtalya Habeşistan'a saldırır. Doğu ülkeleri tırsar.TC-İran yakınlaşması öncülüğünde pakt oluşur.
-TC-İran-Irak-Afganistan anlaşır:Birbirimize saldırmayacağız,iç işlerimize karışmayacağız.
-Doğu sınırları güvenceye alınır ve bölgesel barışa katkı sağlanır.
-Uzak mesafeler ve kültür farklılığından uzun ömürlü pakt olmaz.
Milletler Cemiyeti,Balkan Antantı,Sadabat Paktı="Yurtta Sulh,Cihanda Sulh"un sonucudur.
9-HATAY SORUNU
-1921 Ankara Antlaşması'na göre Hatay ve İskenderun Fransa himayesine girmişti.
-Atatürk:"40 asırlık Türk yurdu ecnebi elinde kalamaz"
-II.Dünya Savaşu tehlikesine karşı Fransa Suriye mandasını kaldırır.Hatay ve İskenderun da öyle olunca Suriye'nin mandasıymış gibi görünür. Atatürk bu duruma "Yok artık" der ve Milletler Cemiyeti'nden bu durumu düzeltmesini ister. Ne de olsa cemiyetin ilkesi "halkın kendi geleceğini kendisinin belirlemesi"dir.
-Halk oylamasıyla Hatay bağımsız devleti kurulur ve cumhurbaşkanı Tayfur Sökmen olur.
-1939'da halk oylamasıyla Hatay anavatana katılır. (Misak-ı Milli'ye uygun)
-Suriye-Türkiye sınırları çizilir. Türkiye sınırları da son şeklini alır.
-Fransa ise korkusundan ses çıkaramaz (II. Dünya Savaşı geliyor!)
II. DÜNYA SAVAŞI
Neden:
-I. Dünya Savaşı galipleri (İngiltere ve Fransa) yeni kurulan devletlerin kontrollerini ister. (Almanya ve İtalya'nın ve SSCB'nin sosyalist rejiminin güçlenmesine karşı)
-İngiltere ve Fransa bayağı mandası var.
-Italya I. Dünya Savaşı sonunda yendiği halde umduğunu bulamamış,ekonomisi de bozulmuştur.Mussolini yönetimi bunun üzerine gelip yayılmacı politika izler
-Japonya Mançurya'yı işgal eder (Uzak Doğu'da sömürge imparatorluğu amacı)
-ABD Wilson ilkelerine uyulmadığından ve kendi kıtasındaki sorunlardan dolayı Avrupa'dan uzaklaşmıştır.
-Pazar ve hammadde arayışı
Gelişim:
-İtalya, Almanya, Japonya=Mihver grubu (SSCB ile saldırmazlık antlaşması yapar)
-İngiltere,Fransa,sonradan SSCB=Müttefik grubu
-Hitler Versay Antlaşması'na karşı çıkıp Ren bölgesine asker çıkarır.Avusturya ve Çekoslovakya'yı da işgal eder. SSCB ile tek güvencesiyse pamuk ipliğine bağlı saldırmazlık antlaşması
-Müttefik grubu kurulur.
-Almanya Polonya'yı işgal edince savaş başlar. SSCB de Polonya'nın bir kısmını işgal eder,Polonya haritadan silinir.
-Almanya; Norveç,Danimarka,Hollanda ve Fransa'yı işgal eder.(ana Fransa savaş dışı)
-İtalya Arnavutluk'u işgal edip Yunanistan'a saldırır.Yunanlılar çok pis yener.Arnavutluk'u boşaltır.
-Almanlar Balkanları ve SSCB'yi tehdit edince SSCB Müttefiklere katılır.
-Japonya Pearl Harbor Baskını ile ABD'yi harekete geçirir. İngiltere ve ABD birlikte hareket eder. Artık savaşın kaderi belirlenir.
Bitiş:
-Müttefikler Sicilya'ya asker çıkarır.Faşist Mussolini hükümeti düşer.İtalya ateşkes ister.
-Normandiya Çıkartması'yla Almanlar B Avrupa'dan temizlenir.Almanlar ateşkes ister.
-ABD yine bir dünya savaşının bitiricisi olmak ister.Hiroşima ve Nagazaki'yi bombalar.Japonya da teslim olur
Türkiye'nin Durumu
-Savaşa karşı alınan önlemler:Montrö,Sadabat Paktı,Balkan Antantı,Hatay'ın katılması,İngiltere ve Fransa'yla saldırmazlık antlaşması;ardından Almanya'yla saldırmazlık ve ticaret antlaşması (Müttefikler kızgın),SSCB ile yakın ilişkiler
-Churcill Adana'ya gelip cumhurbaşkanı İsmet İnönü ile konuşur "savaşa gel buyur" der, İsmet "cık" der
-Türkiye uyanık ya,hazıra konacak ya,Mihver grubu düşmek üzereyken savaşa Müttefiklerin yanında katılır.Savaş dışı kalır bir şekilde ama üretimi düşer ve dışsatım yapamaz.Savaş onu fena etkiler yani.
Savaş Sonuçları
-Yalta Konferansı'nda müttefikler toprak paylaşımı yapar.
-Atom bombası kullanılır
-Faşizm "out",sosyalizm "in"
-Dünya barışı adına örgütler kurulur
-Almanya ikiye bölünür (Müttefikler paylaşır)
-ABD dünya poltikasını yönlendirir
-Nato ve Varşova oluşur=Soğuk savaş dönemi
-Sömürgeler bağımsız=Hindistan,Pakistan,Mısır...
-ABD ve İngiltere önderliğinde Filistin topraklarında İsrail Devleti (1948)
-Türkiye savaşa katılmasa da anası ağlar.
Kurulan Örgütler
1-BM:İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi
2-NATO:İngiltere,Fransa,Kanada,İtalya,ABD,Belçika,Lüxemburg,Danimarka,Norveç,Portekiz,İzlanda kurar
3-Balkan Paktı:Kıbrıs sorununa kadar sürer.Türkiye,Yunanistan,Yugoslavya
4-Bağdat Paktı:TC,İngiltere,İran,Pakistan. İran ayrılınca merkez Ankara'ya taşınır.CENTO adıyla devam eder.
5-Varşova Paktı:NATO'ya karşı komünistler oluşturur.
6-AET ve COMECON:Ekonomik işbirliği. Varşova Paktı üyeleri arasında.
26 Ocak 2012 Perşembe
İNKILAP HAREKETLERİ
İNKILAPLARIN GENEL KARAKTERİ
-Bağımsızlık savaşı hem vatanın bütünlüğü ve ulusun bağımsızlığı için Sevr'i yok etmeyi amaçlamış; bunu Büyük Türk Zaferi ve Lozan Antlaşması'yla yapmış;
-Hem de modern Türk Devleti kuruculuğunu sağlamıştır.Böylelikle imparatorluktan ulus devletliğe, teokrasiden laikliğe ve saltanattan cumhuriyete geçilir.
-Atatürk inkılapları yeniden doğuştur. Köklü ve radikaldir. Eski gerici kurumlara son verilir, yenileri gelir. İnkılaplar birbirini tamamlar.
HUKUK ALANINDAKİ İNKILAPLAR
Devlet Düzeni ve Hukuk
-OD'de hukuk: İslami esaslar geçerliydi.Ayrıca geleneklere dayalı Örfi hukuk kuralları da vardı. Gayrimüslim halk kendi hukuk kurallarını uygulardı. Kapitülasyonlarla yabancılara hukuksal ayrıcalıklar verilmişti. Son dönemlerde batı tipi mahkeme görülmüş; kaynağı Sünniliğe dayanan Mecelle (medeni kanun) hazırlanmış ama aksaklıkları yine de giderilememişti. OD hukuk sisteminde birlik yoktu.
Yenilik nedenleri:Hukuk birliği eksikliği, çağdaş yaşama (batıya) uygun hukuka ihtiyaç, kadın haklarının yetersizliği, laik hukuk kurallarına ihtiyaç (laiklik adına), hukuksal eşitlik eksikliği
Yenilikler (Teşkilat-ı Esasiye, 1924 Anayasası):Şeriye Mahkemeleri kapatılır, Medeni Hukuk Kabul edilir (İsviçre Medeni Kanunu); kabul edilen medeni kanun kadın-erkek eşitliğini esas alır (boşanmada, mirasta, mahkemede),resmi nikahı ve tek eşliliği zorunlu kılar, patrikhane ve konsoloslukların kendi mahkemelerini kurmaları yasaklanır ve din işleri dışında iş yapmaları yasaklanır.
Önemi:Laikleşmede büyük adım, kadına siyasal hak getirmese de buna ortam hazırlar, kadına toplumdaki değerini verir, ülkede hukuk birliği sağlar ve gayrimüslim vatandaşlar üzerindeki devlet egemenliğini vurgular.
- Borçlar yasası, Ticaret Yasası,Ceza Yasası ve Deniz Ticaret yasası da kabul edilir.
-Türk kadını siyasal haklara kavuşur: 1930 Belediye Yasası ile yerel seçimlere katılır. 1933'te muhtarlıklara seçilebilir. 1934'te milletvekili seçme ve seçilme hakkı alır. Kadınların siyasal alandaki eşitliği pek çok batı toplumuna örnek olur (Atatürk inkılaplarının taklit değil, ülkenin iç dinamiklerinden kaynaklanan zorunlulukların sonucu olduğunu kanıtlar)
LAİKLEŞME AŞAMALARI
-1922:Saltanat ve Şeyh-ül İslamlık kalkar
-1924:Halifelik kalkar, Tevhid-i Tedrisat Kanunu gelir (eğitimde laiklik)
-1925:Tekke ve zaviyeler kapatılır (toplumsal alanda laiklik)
-1926:Türk Medeni Kanunu kabul edilir:Hukuksal laiklik
-1928:Anayasa laikleşmesi
-1937:Laiklik ilkesi anayasa gelir
EĞİTİM VE KÜLTÜR ALANINDA İKILAPLAR
-OD: Dinsel temele dayanıyordu ve eğitimde birlik yoktu (gayrimüslimlerin kendi okulların,yabancı okullar vs).Islahatlarla batı tipinde okullar medreselerle birlikte işledi;bu da kültür ikiliğine yol açtı ve farklı nesiller yetişti.
-M Kemal, cumhuriyet ilan edilmeden (1922) der ki:"Hükümetin en mühim görevi eğitimdir.Çağın gereklerine bu konuda uyulmalı.Pratik ve temel bilgiler verilmeli.Milliyetçi,medeniyetçi,laik ve bilimsel zihniyet oluşturmalı.Türk Devleti'nin bağımsızlığı ve bütünlüğüne karşı gelişen her fikirle mücadele etmeli"
-MEB amacı böylelikle Atatürkçü,demokrat,laik ve özgür düşünceli gençler yetiştirmek olur.
-Tevhid-i Tedrisat Kanunu:Eğitimde birlik sağlanır.MEB oluşur.Çağdaş eğitim esasları gelişir.Kız ve erkekler için ilköğretim zorunlu olur.
-Medreselerin kaldırılması:Türk dilinin Arapçadan korunmasını da kolaylaştırır.Kültürel ikililiği de kaldırır
-Maarif Teşkilatı Hakkında Kanun (1926):laikliğe uygun ilk ve ortaöğretim esasları
-Harf İnkılabı(1928):Batıyla ilişkileri kolaylaştırmak,okur-yazar sayısını artırmak,eğitimi topluma yaymak.Böylelikle çağdaşlaşma ve geniş kitleye ulaşma konusunda egel kalkar.Kitap basımı bayağı artar. Doğu kültüründen batı kültürüne geçişin önemli bir adımıdır.M Kemal'e "başöğretmen" denmiştir. Başlatılan bu eğitim seferberliğinde bir diğer önemli adım da "Halkevleri" ve "Köy Enstitüleri"dir.(temel ve mesleki eğitim)
-Millet Mektepleri'nin açılması:ilkokul seviyesini geçenlere yeni harflerle okumayı öğretir.
-Türk Tarih Kurumu'nun açılması (1931):OD'nin ümmetçi anlayışı yüzünden önceleri hep İslam tarihi okutulurdu.Tanzimat dönemi Osmanlı Tarihi de okutulmaya başlansa da,hanedan tarihinden ileri gidemedi. TC'nin temeli "milliyet" ise milliyetçi esasa uygun eğitimi (Türk tarihini aydınlatan) esas alır. Bu kurum buna hizmet etmek için 4 ciltlik tarih serisi oluşturur.Ümmetçi ve hanedancı tarih anlayışının yerini ulusal tarih anlayışı alır ve laikliğe hizmet edilir.
-TDK Kurulması(1932):Yükselme döneminden itibaren saray Osmanlıca,halk Türkçe konuşuyordu.TC gibi ulusal bir devletin temel amacı ise halk dilini ulusallaştırmak olur. Böylece dil birliği sağlanır, Türkçe saygın konuma gelir, yabancı dil boyunduruğundan kurtulur ve aydın dili-halk dili ayrımı son bulur.
-Üniversite Reformu(1933):Darülfünun'un yerini İstanbul Üni. alır. Yüksek Ziraat Enstitüsü, Ankara Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Güzel Sanatlar Fakültesi açılır. Ama ilk yüksekokul Ankara Hukuk Mektebidir (hukuk inkılabı öncelikli)
TOPLUMSAL YAŞAMLA İLGİLİ İNKILAPLAR:Laik düzene uygun toplumsal düzenlemeler
-Tekke ve Zaviyelerin kapatılması (1925):Bir dönem halk eğitiminde yararlıydılar ama sonra amacından sapıp dinsel sömürü merkezi (Ortaçağ Avrupasına benzer yapılanma) ve siyaset yapılan yerler haline geldiler (Şeyh Sait İsyanı).Bu inkılapla, toplumsal laikleşmeye katkı sağlanır ve cumhuriyete muhalif kurumlara son verilir.
-Takvim,Saat ve Ölçülerde Değişiklik:Kargaşaları önleyip ekonomik ve ticari alanda birlik sağlar ve uluslararası ticaret de gelişir.
-Soyadı Kanunu:kargaşa önlenir ve toplumsal ayrıcalık belirten unvanlar kalkar.(halkılık)
-Kıyafette Değişiklik:Batılılaşmaya ve laikleşmeye hizmet.Şapka özgür fikir ve düşünce sembolüdür.
EKONOMİ ALANINDA GELİŞMELER
-İzmir İktisat Kongresi:"Misak-i İktisadi" kararı çıkar ve siyasal bağımsızlık kadar ekonomik bağımsızlığın da mühim olduğu esas olur. "Ulusal Ekonomi İlkesi" kabul edilir (ilk kez devletçilik gündeme gelir). Akılcı çözümler getirilir (Hammaddesi yurt içinde olan sanayi dalları kurumu, fabrika ve büyük işletmelere geçilmesi,özel teşebbüse kredi,yabancı tekellerinden kaçınmak,ulusal banka,sendika hakkı vs)
*Burada alınan kararlar Lozan'da kapitülasyonların kaldırılmasında etkili olur
-Sektörlerin Gelişiminde Ekonomik Durum
1-Tarım:Ezici vergiler köylüden kaldırılır (aşar vergisi!), üretim olanakları artırılır, köylü tarım konusunda eğitilir, toprağı olmayana toprak verilmek istenir (toprak reformu) ama toprak ağaları buna yanaşmadığından olmaz. Olumlu sonuçlar alındığından köylünün cumhuriyete bağlılığı artar. Ucuz kredi vermek için TC Ziraat Bankası olanakları artar, Tarım Kredi Kooperatifleri kurulur. Tarımı modernleştirmek için Yüksek Ziraat Enstitüsü kurulur (sonra fakülte olacak)
2-Ticaret:İlk Türkiye'nin özel bankası (İş Bankası) kurulur. Ticaret ve Sanayi Odaları kurulur. Kabotaj Kanunu ile Türk denizlerinde gemi işletme hakkı sırf Türkiye'ye ait olur (kapitülasyonların son uzantısından da kurtulunur). TC Merkez Bankası (nakit işiyle uğraşmak için) kurulur.
3-Sanayi:Mevcut endüstri kuruluşlarını koruyup yenilerini eklemek, büyük sanayi dallarını ülkenin kendi eliyle kurmasını sağlamak, uzman kadro oluşturmak vb amaçlar güdülür. "Teşvik-i Sanayi Yasası" çıkarılır, ama yeterli sermaye olmadığından işe yaramaz. Onun yerine "Birinci 5 yıllık Plan" hazırlanır ve SSCB ile Japonya'dan sonra dünyanın en hızlı kalkınan 3. ülkesi olur. 2. kalkınma planını hazırlasa da II. Dünya Savaşı başladığından plan uygulanamaz. Özel sektörlere kredi vermek için Sümerbank kurulur. İlk ağır sanayi kuruluşu Karabük'te açılan demir-çelik işletmesi olur.
4-Ulaşım ve Sağlık:OD'nin uğraşmadığı yol işleriyle uğraşılır. Demir yolu yapımı da önemsenir (var olanları yabancılar işletiyor) Demir yolu politikasının ilk adımı yabancı şirketlerden onları satın alarak demir yollarını ulusallaştırmak olur. İkinci adım da yenilerini yapmaktır. (Yabancıların elindeki işletmeleri satın almak=ulusallaştıma politikası). Kabotaj Kanunu ile yabancı gemilerinin yerini Türk sularında Türk gemileri alır. Denizbank, Devlet Deniz Yolları Müdürlüğü, Denizcilik Bankası kurulur.
-Bağımsızlık savaşı hem vatanın bütünlüğü ve ulusun bağımsızlığı için Sevr'i yok etmeyi amaçlamış; bunu Büyük Türk Zaferi ve Lozan Antlaşması'yla yapmış;
-Hem de modern Türk Devleti kuruculuğunu sağlamıştır.Böylelikle imparatorluktan ulus devletliğe, teokrasiden laikliğe ve saltanattan cumhuriyete geçilir.
-Atatürk inkılapları yeniden doğuştur. Köklü ve radikaldir. Eski gerici kurumlara son verilir, yenileri gelir. İnkılaplar birbirini tamamlar.
HUKUK ALANINDAKİ İNKILAPLAR
Devlet Düzeni ve Hukuk
-OD'de hukuk: İslami esaslar geçerliydi.Ayrıca geleneklere dayalı Örfi hukuk kuralları da vardı. Gayrimüslim halk kendi hukuk kurallarını uygulardı. Kapitülasyonlarla yabancılara hukuksal ayrıcalıklar verilmişti. Son dönemlerde batı tipi mahkeme görülmüş; kaynağı Sünniliğe dayanan Mecelle (medeni kanun) hazırlanmış ama aksaklıkları yine de giderilememişti. OD hukuk sisteminde birlik yoktu.
Yenilik nedenleri:Hukuk birliği eksikliği, çağdaş yaşama (batıya) uygun hukuka ihtiyaç, kadın haklarının yetersizliği, laik hukuk kurallarına ihtiyaç (laiklik adına), hukuksal eşitlik eksikliği
Yenilikler (Teşkilat-ı Esasiye, 1924 Anayasası):Şeriye Mahkemeleri kapatılır, Medeni Hukuk Kabul edilir (İsviçre Medeni Kanunu); kabul edilen medeni kanun kadın-erkek eşitliğini esas alır (boşanmada, mirasta, mahkemede),resmi nikahı ve tek eşliliği zorunlu kılar, patrikhane ve konsoloslukların kendi mahkemelerini kurmaları yasaklanır ve din işleri dışında iş yapmaları yasaklanır.
Önemi:Laikleşmede büyük adım, kadına siyasal hak getirmese de buna ortam hazırlar, kadına toplumdaki değerini verir, ülkede hukuk birliği sağlar ve gayrimüslim vatandaşlar üzerindeki devlet egemenliğini vurgular.
- Borçlar yasası, Ticaret Yasası,Ceza Yasası ve Deniz Ticaret yasası da kabul edilir.
-Türk kadını siyasal haklara kavuşur: 1930 Belediye Yasası ile yerel seçimlere katılır. 1933'te muhtarlıklara seçilebilir. 1934'te milletvekili seçme ve seçilme hakkı alır. Kadınların siyasal alandaki eşitliği pek çok batı toplumuna örnek olur (Atatürk inkılaplarının taklit değil, ülkenin iç dinamiklerinden kaynaklanan zorunlulukların sonucu olduğunu kanıtlar)
LAİKLEŞME AŞAMALARI
-1922:Saltanat ve Şeyh-ül İslamlık kalkar
-1924:Halifelik kalkar, Tevhid-i Tedrisat Kanunu gelir (eğitimde laiklik)
-1925:Tekke ve zaviyeler kapatılır (toplumsal alanda laiklik)
-1926:Türk Medeni Kanunu kabul edilir:Hukuksal laiklik
-1928:Anayasa laikleşmesi
-1937:Laiklik ilkesi anayasa gelir
EĞİTİM VE KÜLTÜR ALANINDA İKILAPLAR
-OD: Dinsel temele dayanıyordu ve eğitimde birlik yoktu (gayrimüslimlerin kendi okulların,yabancı okullar vs).Islahatlarla batı tipinde okullar medreselerle birlikte işledi;bu da kültür ikiliğine yol açtı ve farklı nesiller yetişti.
-M Kemal, cumhuriyet ilan edilmeden (1922) der ki:"Hükümetin en mühim görevi eğitimdir.Çağın gereklerine bu konuda uyulmalı.Pratik ve temel bilgiler verilmeli.Milliyetçi,medeniyetçi,laik ve bilimsel zihniyet oluşturmalı.Türk Devleti'nin bağımsızlığı ve bütünlüğüne karşı gelişen her fikirle mücadele etmeli"
-MEB amacı böylelikle Atatürkçü,demokrat,laik ve özgür düşünceli gençler yetiştirmek olur.
-Tevhid-i Tedrisat Kanunu:Eğitimde birlik sağlanır.MEB oluşur.Çağdaş eğitim esasları gelişir.Kız ve erkekler için ilköğretim zorunlu olur.
-Medreselerin kaldırılması:Türk dilinin Arapçadan korunmasını da kolaylaştırır.Kültürel ikililiği de kaldırır
-Maarif Teşkilatı Hakkında Kanun (1926):laikliğe uygun ilk ve ortaöğretim esasları
-Harf İnkılabı(1928):Batıyla ilişkileri kolaylaştırmak,okur-yazar sayısını artırmak,eğitimi topluma yaymak.Böylelikle çağdaşlaşma ve geniş kitleye ulaşma konusunda egel kalkar.Kitap basımı bayağı artar. Doğu kültüründen batı kültürüne geçişin önemli bir adımıdır.M Kemal'e "başöğretmen" denmiştir. Başlatılan bu eğitim seferberliğinde bir diğer önemli adım da "Halkevleri" ve "Köy Enstitüleri"dir.(temel ve mesleki eğitim)
-Millet Mektepleri'nin açılması:ilkokul seviyesini geçenlere yeni harflerle okumayı öğretir.
-Türk Tarih Kurumu'nun açılması (1931):OD'nin ümmetçi anlayışı yüzünden önceleri hep İslam tarihi okutulurdu.Tanzimat dönemi Osmanlı Tarihi de okutulmaya başlansa da,hanedan tarihinden ileri gidemedi. TC'nin temeli "milliyet" ise milliyetçi esasa uygun eğitimi (Türk tarihini aydınlatan) esas alır. Bu kurum buna hizmet etmek için 4 ciltlik tarih serisi oluşturur.Ümmetçi ve hanedancı tarih anlayışının yerini ulusal tarih anlayışı alır ve laikliğe hizmet edilir.
-TDK Kurulması(1932):Yükselme döneminden itibaren saray Osmanlıca,halk Türkçe konuşuyordu.TC gibi ulusal bir devletin temel amacı ise halk dilini ulusallaştırmak olur. Böylece dil birliği sağlanır, Türkçe saygın konuma gelir, yabancı dil boyunduruğundan kurtulur ve aydın dili-halk dili ayrımı son bulur.
-Üniversite Reformu(1933):Darülfünun'un yerini İstanbul Üni. alır. Yüksek Ziraat Enstitüsü, Ankara Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Güzel Sanatlar Fakültesi açılır. Ama ilk yüksekokul Ankara Hukuk Mektebidir (hukuk inkılabı öncelikli)
TOPLUMSAL YAŞAMLA İLGİLİ İNKILAPLAR:Laik düzene uygun toplumsal düzenlemeler
-Tekke ve Zaviyelerin kapatılması (1925):Bir dönem halk eğitiminde yararlıydılar ama sonra amacından sapıp dinsel sömürü merkezi (Ortaçağ Avrupasına benzer yapılanma) ve siyaset yapılan yerler haline geldiler (Şeyh Sait İsyanı).Bu inkılapla, toplumsal laikleşmeye katkı sağlanır ve cumhuriyete muhalif kurumlara son verilir.
-Takvim,Saat ve Ölçülerde Değişiklik:Kargaşaları önleyip ekonomik ve ticari alanda birlik sağlar ve uluslararası ticaret de gelişir.
-Soyadı Kanunu:kargaşa önlenir ve toplumsal ayrıcalık belirten unvanlar kalkar.(halkılık)
-Kıyafette Değişiklik:Batılılaşmaya ve laikleşmeye hizmet.Şapka özgür fikir ve düşünce sembolüdür.
EKONOMİ ALANINDA GELİŞMELER
-İzmir İktisat Kongresi:"Misak-i İktisadi" kararı çıkar ve siyasal bağımsızlık kadar ekonomik bağımsızlığın da mühim olduğu esas olur. "Ulusal Ekonomi İlkesi" kabul edilir (ilk kez devletçilik gündeme gelir). Akılcı çözümler getirilir (Hammaddesi yurt içinde olan sanayi dalları kurumu, fabrika ve büyük işletmelere geçilmesi,özel teşebbüse kredi,yabancı tekellerinden kaçınmak,ulusal banka,sendika hakkı vs)
*Burada alınan kararlar Lozan'da kapitülasyonların kaldırılmasında etkili olur
-Sektörlerin Gelişiminde Ekonomik Durum
1-Tarım:Ezici vergiler köylüden kaldırılır (aşar vergisi!), üretim olanakları artırılır, köylü tarım konusunda eğitilir, toprağı olmayana toprak verilmek istenir (toprak reformu) ama toprak ağaları buna yanaşmadığından olmaz. Olumlu sonuçlar alındığından köylünün cumhuriyete bağlılığı artar. Ucuz kredi vermek için TC Ziraat Bankası olanakları artar, Tarım Kredi Kooperatifleri kurulur. Tarımı modernleştirmek için Yüksek Ziraat Enstitüsü kurulur (sonra fakülte olacak)
2-Ticaret:İlk Türkiye'nin özel bankası (İş Bankası) kurulur. Ticaret ve Sanayi Odaları kurulur. Kabotaj Kanunu ile Türk denizlerinde gemi işletme hakkı sırf Türkiye'ye ait olur (kapitülasyonların son uzantısından da kurtulunur). TC Merkez Bankası (nakit işiyle uğraşmak için) kurulur.
3-Sanayi:Mevcut endüstri kuruluşlarını koruyup yenilerini eklemek, büyük sanayi dallarını ülkenin kendi eliyle kurmasını sağlamak, uzman kadro oluşturmak vb amaçlar güdülür. "Teşvik-i Sanayi Yasası" çıkarılır, ama yeterli sermaye olmadığından işe yaramaz. Onun yerine "Birinci 5 yıllık Plan" hazırlanır ve SSCB ile Japonya'dan sonra dünyanın en hızlı kalkınan 3. ülkesi olur. 2. kalkınma planını hazırlasa da II. Dünya Savaşı başladığından plan uygulanamaz. Özel sektörlere kredi vermek için Sümerbank kurulur. İlk ağır sanayi kuruluşu Karabük'te açılan demir-çelik işletmesi olur.
4-Ulaşım ve Sağlık:OD'nin uğraşmadığı yol işleriyle uğraşılır. Demir yolu yapımı da önemsenir (var olanları yabancılar işletiyor) Demir yolu politikasının ilk adımı yabancı şirketlerden onları satın alarak demir yollarını ulusallaştırmak olur. İkinci adım da yenilerini yapmaktır. (Yabancıların elindeki işletmeleri satın almak=ulusallaştıma politikası). Kabotaj Kanunu ile yabancı gemilerinin yerini Türk sularında Türk gemileri alır. Denizbank, Devlet Deniz Yolları Müdürlüğü, Denizcilik Bankası kurulur.
CUMHURİYET DÖNEMİ-ATATÜRK DÖNEMİ İÇ POLİTİKASI-
CUMHURİYETE DOĞRU
II. TBMM 1923'te göreve başlar ve Lozan Antlaşması'nı onaylar.
6 Ekim 1923'te İstanbul İtilaf işgalinden kurtulur ve "başkent nirde olacak?" sorunsalı başlar.
"Boğazlarda asker bulundurulmayacak" maddesi (Lozan) İstanbul'u savunmasız bırakmaktayken, Ankara'nın Anadolu için jeopolitik önemi ve Bağımsızlık Mücadelesi'nde üstlendiği göreve bakılınca, en doğru kararın Ankara olacağında karar kılınır (ileri görüşlü bir karar)
CUMHURİYETİN İLANI
Nedenler
-Amasya Genelgesi ve Erzurum Kongresi'nden itibaren "ulus iradesine dayalı yönetim"den bahsedilir. 1920'de I. TBMM açıldığında yeni yönetim oluşturulsa da cumhuriyet rejimine geçildiği söylenmez.Çünkü öncelikli amaç ulusal birliği korumak olduğundan rejim tartışmalarından kaçınılır.
-Saltanata 1922'de son verildikten sonra Türkiye dışarıda rejimi ve devlet başkanı belirsiz ülke konumuna geçer ve bu Türkiye'nin imajı için kötüdür.
-Ulus egemenliği ancak cumhuriyet rejimiyle tam sağlanabilir.
-Çağdaşlaşmanın ön koşulu da cumhuriyettir.
-1923'te Halk fırkası kurulur.(çok partili hayata ilk adım)Bu tip bir yaşam tarzı da bu rejimle olabilir.
-1921 Anayasası'ndaki Meclis Hükümeti sistemine göre bakanlar meclis içinden tek tek oylanarak seçilebilirdi ve bu habire meclis içi tartışmalara yol açmıştı.En son Ali Fethi Bey hükümeti istifa edip yeni hükümet kurulamayınca (Sonbahar Bunalımı) M Kemal fırsatı görür;meclis kararıyla cumhuriyet ilan edilir.
Çözümlenen Sorunlar
-Rejim tartışmalarına son
-Devlet başkanlığı sorununa son=Cumhurbaşkanı
-Meclis hükümeti sisteminden kabine sistemine geçiş=cumhurbaşkanı,başbakan,meclis başkanı ayrı
-Güçler birliğinde yumuşama:Düzenli çalışma ve yürütme esas alınır
-Devrim ve ilkeler için uygun ortam oluşturulmaya çalışılır.
-1920-23:Saltanat-ulusal devlet çatışmasının en yoğun olduğu dönem.Cumhuriyet buna da son verir.
-Cumhuriyetçilik ilkesi yürürlükte
-İlk cumhurbaşkanı M Kemal, başbakan İsmet Bey, meclis başkanı Ali Fethi Bey olur.
1921 Anayasası'nda Yapılan Değişiklikler
-Hükümet şekli cumhuriyettir!
-Türkiye Devleti TBMM tarafından yönetilir.
-Cumhurbaşkanı TBMM içinden seçilir.
-Meclis Hükümeti sisteminden kabine sistemine geçiş(hükümet içi uyumsuzlukları giderme amacı)
HALİFELİĞİN KALDIRILMASI (3 Mart 1924)
Arka plan
-OD halifeliği ilk kez Kırım'ın kaybedildiği Küçükkaynarca Antlaşması'ndan sonra ön plana çıkarır. I. Dünya Savaşı'nda V. Mehmed cihat ilan eder ama Araplar bırak ona katılmayı, ona karşı İngiltere'yle ittifak yapar. Halifeliğin hiçbir işe yaramadığı böylece anlaşılır. En son da Vahdettin İngiltere'ye sığınırken "Müslümanların Halifesi" unvanını kullanır.
-Saltanat kaldırılınca zaten halifenin siyasi yetkileri alınmış ve Meclis üstün konuma geçmişti, ama uygun koşullar beklendiği için halifeliğe dokunulmamıştı.
Neden
-Halifeliğin ümmetçilik politikası cumhuriyetin ulusçuluk ve laiklik politikasıyla çelişir.
-Halifelik gibi yüzyılların liderliğini yapan bir unvanın cumhurbaşkanıyla birlikte yaşaması tehlikeli.
-Abdülmecid Efendi siyasal haklar talep eder.Tarikatlarla ve siyasi gruplarla anlaşır.
-İnkılapların önündeki en büyük engel
-Hantli Müslümanların lideri "halifenin siyasal hakları geri verilsin isterük!" mektubu yollayınca TBMM "Sen kimsin de iç işlerimize karışıyorsun!" der. Ortam gerginleşir.
Halifelik Kalkınca Aynı Gün
-Şer'iye ve Evkaf kalkar:Yerlerini Diyanet İşleri Başkanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü alır.
-Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Vekaleti kalkar:Yerini Genel Kurmay Başkanlığı alır (ordu siyasetten ayrılır)
-Tevhid-i Tedrisat Kanunu:Eğitimde birlik sağlanır,
-OD Hanedanı yurt dışına çıkarılacak
Sonuçlar
-Laiklik yolunda dev 2. adım
-Yeniliklerin önündeki en büyük engel kalkar
-Devlet rejiminin temelleri sağlamlaşır
-Çağdaş toplum temelleri
-Ulusal egemenlik pekişir
-Milliyetçilik temelleri güçlenir
-Bağımsız dış politika!
ORDUNUN SİYASETTEN AYRILMASI
-Genel Kurmay Başkanlığı ile hemen hemen ayrılır
-I. ve II. ordu komutanlıklarındaki K Karabekir ve Ali Fuat Paşa o zamanlar hem milletvekili hem de askerlik yaparken, komutanlıktan ayrılıp meclis çalışmalarına ağırlık verirler.
-Ama İngiltere'yle Musul sorunu patlak vermiştir ve her an savaşa hazır olunmalıdır. M Kemal endişeli
-1924:Askerler milletvekili olamaz (Ordu siyasetten ayrılır)
-Bu düzenleme demokrasiyi geliştirme amacına da yöneliktir.
TÜRKİYE'DE ANAYASALAR
-İlk anayasa Kanun-i Esasi (1876)
-Türk Devleti'nin ilk anayasası:Teşkilat-i Esasiye (1921). 1924'e kadar yürürlükte
1924 Anayasası:1961'e kadar yürürlükte (en uzun yürürlükteki anayasa)
-Ulusal egemenlik,TBMM üstünlüğü,Tek meclis ve Güçler Birliği ilkeleri 1921 Anayasasıyla ortak.
-Yasa, yürütme ve yargı konularında yapılan düzenlemelerde güçler birliği yumuşar
-Madde 1:Türkiye Devleti cumhuriyet
-Madde 2:Devletin dini İslam,dili Türkçe,başkent Ankara (laik değil ilk haliyle,1928'de olacak)
-Yasama meclisin,yürütme cumhurbaşkanının seçtiği başbakan ve bakanlar kurulunun, yargı bağımsız mahkemelerin(ölüm cezalarında son karar meclisin)
-Cumhurbaşkanı 4 yılda 1 seçilir.
-Seçmen yaşı:18. Sonradan 22'ye çıkar
-Sonradan kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanınır.
-1937'de Atatürk ilkeleri eklenir
1961 Anayasası:Kurucu Meclis tarafından hazırlanır ve halk oyuna sunulup kabul edilir.
-Kuvvetler ayrılığı
-Milletler Meclisi'nin yanı sıra Cumhuriyet Senatosu da kurulur (2 meclisli sistem-Ayan Meclisi ve Mebusan Meclisi sistemine benzer)
-Anayasa mahkemesi kurulur
-Nisbi temsil sistemi
-Cumhurbaşkanlığı 1 kezliğine 7 yıllığına seçilecek
1982 Anayasası:Askeri müdahale ardından kamuoyuna sunulup kabul edilir
-TBMM üyeliği 5 yıla çıkar
-Cumhuriyet Senatosu kalkar
-TDK ve Türk Tarih Kurumu birleşir
PARTİLER VE ÇOK PARTİLİ YAŞAMA GEÇİŞ DÖNEMİ:Demokrasinin temel ögelerinden biri. I. TBMM'de parti yok, ama parti gibi çalışan Anadolu ve Rumeli Müd. Huk. Cemiyeti en etkin grup.
Cumhuriyet Halk Fırkası
-Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Huku Grubu tüzüğünü kabul eder ve Halk Fırkası kurulur.
-İnkılaplar ve İlkeler programında yer alır. Tüm halkın partisidir.
-Temel yol devletçilik ilkesi. En uzun ömürlü parti. 1980 sonrası kapatılıp yine açılır.
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası
-Cumhuriyeti ve yenilikleri içine sindiremeyen muhalif grup tarafından oluşur:Kazım Karabekir,Rauf Orbay,Ali Fuat, Refet Bele vb. Eski İttihatçiler, saltanatçı ve hilafetçiler, eski toprak ağaları destekler.
-Slogan: "Parti din inançlarına saygılıdır" (Eski rejimcileri toplamak ister)
-Esaslar:
*Ekonomi ilkesi liberalizm
*Özgürlükçüdür
*Ulusal egemenlik esas
*Dinsel düşünce ve inançlara saygılı
*Yenilikler yavaş ve yüzeysel yapılanmalı
-Şeyh Sait İsyanı: İngiltere Musun sorununun lehinde çözümlenmesini, GD Anadolu'da tampon devlet kurulmasını, Türk ordusunu yıpratarak Musul'daki durumunu güçlendirmeyi ister. İsyancıların sloganı:"Din elden gidiyor"
*Hükümet dini kötüye kullanarak vatana ihanetle isyancıları suçlar.
*Fethi Bey isyanları bastıramayınca yerine İsmet Bey gelir.
*Takrir-i Sükun Kanunu: olağanüstü yetkiler. Bölgesel seferberlik ilan eder. İstiklal Mahkemeleri kurulur. Amaç asayişin sağlanması, rejimin kökleşmesidir. Rejimin eleştirilmesi yasaklanır. Sansür ve suskunluk dönemidir. Ama çağdaşlaşma yolundaki dev adımlar (inkılaplar) bu dönemde yapılır
*Terakkiperverciler cumhuriyetçileri demokratik olmamakla suçlarlar.Halbuki tüm bu önlemler demokrasiye ulaşmak için alınmıştır.
*Ayaklanma bastırılır.
*Yurdun bölünmezliği bir süreliğine tehdit altına girer. Ordu zayıflar ve Musul kaybedilir.
*Çok partili düzen için erken olduğu anlaşılır.
*Laiklik ve cumhuriyetin bazı kesimlerce kabul edilmediği anlaşılır.
*Parti Takrir-i sükun yasasınca kapatılır.
M KEMAL'E SUİKAST GİRİŞİMİ
-Muhalefet parti savunucular, eski İttihatçilerin oluşturduğu grup, İzmir'de suikast girişiminde bulunur.
-Suikastçilerden Giritli Şevki'nin ihbarıyla suikast engellenir ve suikastçiler İstiklal Mahkemelerinde yargılanır.
-M Kemal:"Benim naçiz vücudum bir gün elbet toprak olacak,ama TC ilelebet yaşayacak" (Cumhuriyet onun kişiliğinde değildir,kökleşmiştir)
-İttihatçilerin tasviyesine gidilir.
SERBEST CUMHURİYET FIRKASI
-Demokratikleşmek için çok partili sistem şart diyen M Kemal, partinin kuruluşuna ön ayak olur. Kurucusu Fethi Bey.
-Terakkiperver Halk Fırkası gibi,ekonomide Halk Fırkası'nın devletçilik ilkesine karşı liberal ekonomiyi savunur. Laiklik ve cumhuriyete saygılı olduğunu bildirir. Ama yine aynı muhalif parti gibi, muhalefet olmaktan çok, rejim ve yeniliğe karşı gericilerin sığınağı konumuna düşer. Gelişmelerden rahatsız olan Fethi Bey partisini kapatır.
-Menemen Olayı (1930): Parti kapatıldıktan sonra, Nakşibendi Tarikatı üyesi Derviş Mehmed öncülüğünde gericiler Menemen'de isyan çıkarır. Slogan:"Din elden gidiyor." Yedeksubay öğretmen Kubilay asilerce öldürülür. Ordunun el koymasıyla ortalık yatışır. İsyancılar Askeri Mahkemelerde yagılanır.
-2 kez çok partili sisteme geçiş denenir ama ikisi de başarısız olur. Demokrasi ortamının henüz oluşmadığını anlayan M Kemal'in sağlığında bir daha böyle bir girişim olmaz. II. Dünya Savaşı sonrası dünyada yeni gelişen çoğulcu düzen ve işçi sınıfına dayalı halk demokrasisinin getirisi olarak, 1945'te Milli Kalkınma Partisi,
1946'da Demokrat Parti. 1950'de Demokrat Parti oy çokluğuyla iktidara geçer.
Not: Cumhuriyet Dönemi'nde görülen halktaki sermaye eksikliği,üretimde temel gereksinimlerin karşılanamaması,Dünya Ekonomik Bunalımı (1926) sorunsalı sebebiyle;
-5 Yıllık Kalkınma Programı ve
-Halkın temel gereksinimlerini karşılayacak yatırımlara
öncelik verilir.
II. TBMM 1923'te göreve başlar ve Lozan Antlaşması'nı onaylar.
6 Ekim 1923'te İstanbul İtilaf işgalinden kurtulur ve "başkent nirde olacak?" sorunsalı başlar.
"Boğazlarda asker bulundurulmayacak" maddesi (Lozan) İstanbul'u savunmasız bırakmaktayken, Ankara'nın Anadolu için jeopolitik önemi ve Bağımsızlık Mücadelesi'nde üstlendiği göreve bakılınca, en doğru kararın Ankara olacağında karar kılınır (ileri görüşlü bir karar)
CUMHURİYETİN İLANI
Nedenler
-Amasya Genelgesi ve Erzurum Kongresi'nden itibaren "ulus iradesine dayalı yönetim"den bahsedilir. 1920'de I. TBMM açıldığında yeni yönetim oluşturulsa da cumhuriyet rejimine geçildiği söylenmez.Çünkü öncelikli amaç ulusal birliği korumak olduğundan rejim tartışmalarından kaçınılır.
-Saltanata 1922'de son verildikten sonra Türkiye dışarıda rejimi ve devlet başkanı belirsiz ülke konumuna geçer ve bu Türkiye'nin imajı için kötüdür.
-Ulus egemenliği ancak cumhuriyet rejimiyle tam sağlanabilir.
-Çağdaşlaşmanın ön koşulu da cumhuriyettir.
-1923'te Halk fırkası kurulur.(çok partili hayata ilk adım)Bu tip bir yaşam tarzı da bu rejimle olabilir.
-1921 Anayasası'ndaki Meclis Hükümeti sistemine göre bakanlar meclis içinden tek tek oylanarak seçilebilirdi ve bu habire meclis içi tartışmalara yol açmıştı.En son Ali Fethi Bey hükümeti istifa edip yeni hükümet kurulamayınca (Sonbahar Bunalımı) M Kemal fırsatı görür;meclis kararıyla cumhuriyet ilan edilir.
Çözümlenen Sorunlar
-Rejim tartışmalarına son
-Devlet başkanlığı sorununa son=Cumhurbaşkanı
-Meclis hükümeti sisteminden kabine sistemine geçiş=cumhurbaşkanı,başbakan,meclis başkanı ayrı
-Güçler birliğinde yumuşama:Düzenli çalışma ve yürütme esas alınır
-Devrim ve ilkeler için uygun ortam oluşturulmaya çalışılır.
-1920-23:Saltanat-ulusal devlet çatışmasının en yoğun olduğu dönem.Cumhuriyet buna da son verir.
-Cumhuriyetçilik ilkesi yürürlükte
-İlk cumhurbaşkanı M Kemal, başbakan İsmet Bey, meclis başkanı Ali Fethi Bey olur.
1921 Anayasası'nda Yapılan Değişiklikler
-Hükümet şekli cumhuriyettir!
-Türkiye Devleti TBMM tarafından yönetilir.
-Cumhurbaşkanı TBMM içinden seçilir.
-Meclis Hükümeti sisteminden kabine sistemine geçiş(hükümet içi uyumsuzlukları giderme amacı)
HALİFELİĞİN KALDIRILMASI (3 Mart 1924)
Arka plan
-OD halifeliği ilk kez Kırım'ın kaybedildiği Küçükkaynarca Antlaşması'ndan sonra ön plana çıkarır. I. Dünya Savaşı'nda V. Mehmed cihat ilan eder ama Araplar bırak ona katılmayı, ona karşı İngiltere'yle ittifak yapar. Halifeliğin hiçbir işe yaramadığı böylece anlaşılır. En son da Vahdettin İngiltere'ye sığınırken "Müslümanların Halifesi" unvanını kullanır.
-Saltanat kaldırılınca zaten halifenin siyasi yetkileri alınmış ve Meclis üstün konuma geçmişti, ama uygun koşullar beklendiği için halifeliğe dokunulmamıştı.
Neden
-Halifeliğin ümmetçilik politikası cumhuriyetin ulusçuluk ve laiklik politikasıyla çelişir.
-Halifelik gibi yüzyılların liderliğini yapan bir unvanın cumhurbaşkanıyla birlikte yaşaması tehlikeli.
-Abdülmecid Efendi siyasal haklar talep eder.Tarikatlarla ve siyasi gruplarla anlaşır.
-İnkılapların önündeki en büyük engel
-Hantli Müslümanların lideri "halifenin siyasal hakları geri verilsin isterük!" mektubu yollayınca TBMM "Sen kimsin de iç işlerimize karışıyorsun!" der. Ortam gerginleşir.
Halifelik Kalkınca Aynı Gün
-Şer'iye ve Evkaf kalkar:Yerlerini Diyanet İşleri Başkanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü alır.
-Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Vekaleti kalkar:Yerini Genel Kurmay Başkanlığı alır (ordu siyasetten ayrılır)
-Tevhid-i Tedrisat Kanunu:Eğitimde birlik sağlanır,
-OD Hanedanı yurt dışına çıkarılacak
Sonuçlar
-Laiklik yolunda dev 2. adım
-Yeniliklerin önündeki en büyük engel kalkar
-Devlet rejiminin temelleri sağlamlaşır
-Çağdaş toplum temelleri
-Ulusal egemenlik pekişir
-Milliyetçilik temelleri güçlenir
-Bağımsız dış politika!
ORDUNUN SİYASETTEN AYRILMASI
-Genel Kurmay Başkanlığı ile hemen hemen ayrılır
-I. ve II. ordu komutanlıklarındaki K Karabekir ve Ali Fuat Paşa o zamanlar hem milletvekili hem de askerlik yaparken, komutanlıktan ayrılıp meclis çalışmalarına ağırlık verirler.
-Ama İngiltere'yle Musul sorunu patlak vermiştir ve her an savaşa hazır olunmalıdır. M Kemal endişeli
-1924:Askerler milletvekili olamaz (Ordu siyasetten ayrılır)
-Bu düzenleme demokrasiyi geliştirme amacına da yöneliktir.
TÜRKİYE'DE ANAYASALAR
-İlk anayasa Kanun-i Esasi (1876)
-Türk Devleti'nin ilk anayasası:Teşkilat-i Esasiye (1921). 1924'e kadar yürürlükte
1924 Anayasası:1961'e kadar yürürlükte (en uzun yürürlükteki anayasa)
-Ulusal egemenlik,TBMM üstünlüğü,Tek meclis ve Güçler Birliği ilkeleri 1921 Anayasasıyla ortak.
-Yasa, yürütme ve yargı konularında yapılan düzenlemelerde güçler birliği yumuşar
-Madde 1:Türkiye Devleti cumhuriyet
-Madde 2:Devletin dini İslam,dili Türkçe,başkent Ankara (laik değil ilk haliyle,1928'de olacak)
-Yasama meclisin,yürütme cumhurbaşkanının seçtiği başbakan ve bakanlar kurulunun, yargı bağımsız mahkemelerin(ölüm cezalarında son karar meclisin)
-Cumhurbaşkanı 4 yılda 1 seçilir.
-Seçmen yaşı:18. Sonradan 22'ye çıkar
-Sonradan kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanınır.
-1937'de Atatürk ilkeleri eklenir
1961 Anayasası:Kurucu Meclis tarafından hazırlanır ve halk oyuna sunulup kabul edilir.
-Kuvvetler ayrılığı
-Milletler Meclisi'nin yanı sıra Cumhuriyet Senatosu da kurulur (2 meclisli sistem-Ayan Meclisi ve Mebusan Meclisi sistemine benzer)
-Anayasa mahkemesi kurulur
-Nisbi temsil sistemi
-Cumhurbaşkanlığı 1 kezliğine 7 yıllığına seçilecek
1982 Anayasası:Askeri müdahale ardından kamuoyuna sunulup kabul edilir
-TBMM üyeliği 5 yıla çıkar
-Cumhuriyet Senatosu kalkar
-TDK ve Türk Tarih Kurumu birleşir
PARTİLER VE ÇOK PARTİLİ YAŞAMA GEÇİŞ DÖNEMİ:Demokrasinin temel ögelerinden biri. I. TBMM'de parti yok, ama parti gibi çalışan Anadolu ve Rumeli Müd. Huk. Cemiyeti en etkin grup.
Cumhuriyet Halk Fırkası
-Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Huku Grubu tüzüğünü kabul eder ve Halk Fırkası kurulur.
-İnkılaplar ve İlkeler programında yer alır. Tüm halkın partisidir.
-Temel yol devletçilik ilkesi. En uzun ömürlü parti. 1980 sonrası kapatılıp yine açılır.
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası
-Cumhuriyeti ve yenilikleri içine sindiremeyen muhalif grup tarafından oluşur:Kazım Karabekir,Rauf Orbay,Ali Fuat, Refet Bele vb. Eski İttihatçiler, saltanatçı ve hilafetçiler, eski toprak ağaları destekler.
-Slogan: "Parti din inançlarına saygılıdır" (Eski rejimcileri toplamak ister)
-Esaslar:
*Ekonomi ilkesi liberalizm
*Özgürlükçüdür
*Ulusal egemenlik esas
*Dinsel düşünce ve inançlara saygılı
*Yenilikler yavaş ve yüzeysel yapılanmalı
-Şeyh Sait İsyanı: İngiltere Musun sorununun lehinde çözümlenmesini, GD Anadolu'da tampon devlet kurulmasını, Türk ordusunu yıpratarak Musul'daki durumunu güçlendirmeyi ister. İsyancıların sloganı:"Din elden gidiyor"
*Hükümet dini kötüye kullanarak vatana ihanetle isyancıları suçlar.
*Fethi Bey isyanları bastıramayınca yerine İsmet Bey gelir.
*Takrir-i Sükun Kanunu: olağanüstü yetkiler. Bölgesel seferberlik ilan eder. İstiklal Mahkemeleri kurulur. Amaç asayişin sağlanması, rejimin kökleşmesidir. Rejimin eleştirilmesi yasaklanır. Sansür ve suskunluk dönemidir. Ama çağdaşlaşma yolundaki dev adımlar (inkılaplar) bu dönemde yapılır
*Terakkiperverciler cumhuriyetçileri demokratik olmamakla suçlarlar.Halbuki tüm bu önlemler demokrasiye ulaşmak için alınmıştır.
*Ayaklanma bastırılır.
*Yurdun bölünmezliği bir süreliğine tehdit altına girer. Ordu zayıflar ve Musul kaybedilir.
*Çok partili düzen için erken olduğu anlaşılır.
*Laiklik ve cumhuriyetin bazı kesimlerce kabul edilmediği anlaşılır.
*Parti Takrir-i sükun yasasınca kapatılır.
M KEMAL'E SUİKAST GİRİŞİMİ
-Muhalefet parti savunucular, eski İttihatçilerin oluşturduğu grup, İzmir'de suikast girişiminde bulunur.
-Suikastçilerden Giritli Şevki'nin ihbarıyla suikast engellenir ve suikastçiler İstiklal Mahkemelerinde yargılanır.
-M Kemal:"Benim naçiz vücudum bir gün elbet toprak olacak,ama TC ilelebet yaşayacak" (Cumhuriyet onun kişiliğinde değildir,kökleşmiştir)
-İttihatçilerin tasviyesine gidilir.
SERBEST CUMHURİYET FIRKASI
-Demokratikleşmek için çok partili sistem şart diyen M Kemal, partinin kuruluşuna ön ayak olur. Kurucusu Fethi Bey.
-Terakkiperver Halk Fırkası gibi,ekonomide Halk Fırkası'nın devletçilik ilkesine karşı liberal ekonomiyi savunur. Laiklik ve cumhuriyete saygılı olduğunu bildirir. Ama yine aynı muhalif parti gibi, muhalefet olmaktan çok, rejim ve yeniliğe karşı gericilerin sığınağı konumuna düşer. Gelişmelerden rahatsız olan Fethi Bey partisini kapatır.
-Menemen Olayı (1930): Parti kapatıldıktan sonra, Nakşibendi Tarikatı üyesi Derviş Mehmed öncülüğünde gericiler Menemen'de isyan çıkarır. Slogan:"Din elden gidiyor." Yedeksubay öğretmen Kubilay asilerce öldürülür. Ordunun el koymasıyla ortalık yatışır. İsyancılar Askeri Mahkemelerde yagılanır.
-2 kez çok partili sisteme geçiş denenir ama ikisi de başarısız olur. Demokrasi ortamının henüz oluşmadığını anlayan M Kemal'in sağlığında bir daha böyle bir girişim olmaz. II. Dünya Savaşı sonrası dünyada yeni gelişen çoğulcu düzen ve işçi sınıfına dayalı halk demokrasisinin getirisi olarak, 1945'te Milli Kalkınma Partisi,
1946'da Demokrat Parti. 1950'de Demokrat Parti oy çokluğuyla iktidara geçer.
Not: Cumhuriyet Dönemi'nde görülen halktaki sermaye eksikliği,üretimde temel gereksinimlerin karşılanamaması,Dünya Ekonomik Bunalımı (1926) sorunsalı sebebiyle;
-5 Yıllık Kalkınma Programı ve
-Halkın temel gereksinimlerini karşılayacak yatırımlara
öncelik verilir.
25 Ocak 2012 Çarşamba
KURTULUŞ SAVAŞI MUHAREBELER DÖNEMİ
DÜZENLİ ORDUNUN KURULMASI
-Kazım Karabekir'in 15. Kolordu'su TBMM elindeki tek düzenli birlik.
-Kuva-i Milliye'nin bazı eksiklikleri var:Yunanlıları oyalasa da kovamıyor,zorbalıklar yapıyor,halktan zorla malzeme alıyor,yeterli eğitim ve güçten yoksun
-Yunanlılar Milne Hattı'nı aşıp bayağı yer işgal eder (D Trakya da dahil). Mecliste sert tartışmalar olur.Çerkez Ethemciler türer."Düzenli ordu bize lazım değil anam" diyenler olur
-Gediz baskını: Ulusal kuvvetler Dumlupınar'a kadar sürülür. Bu yenilgi karşısında Çerkez Ethemciler ve Ali Fuatçılar sorunu birbirinde bulur.Ali Fuat Batı cephesinden alınıp yerine Refet Bey ve İsmet İnönü gelir.Ali Fuat sonra Moskova elçisi olacak. Türlü yenilgiler gösterir ki Kuva-i Milliye yetersiiiiiiz.
-Halkın düzenli orduya katılması istenir.Asker kaçaklarını önlemek için sert tedbirler (İstiklal Mahkemeleri vs), Kuva-i Milliye'den alınanlar da olur.
-Çerkez Ethem ve taraftarları ayaklanır, yenilir ve ordusu Kuva-i Seyyare'nin sonu gelir.
CEPHELER
a-Doğu Cephesi(Ermeni Sorunu):İlk kez 93 harbinde Ruslar tarafından kışkırtılırlar.Rusların Sarıkamış Harbi'nden sonra yine dellenirler. Tehcir Kanunnamesi'yle sorun çözümlenmeye çalışılır.Kurtuluş Savaşı sonrası Batılılardan destek alıp yine harekete geçerler
-Paris Barış Konferansı sonrası batı yaptığı incelemelerde görür ki; Türklerle Ermeniler yıllarca barış içindeymiş, tehcir sırasında iki taraf da büyük kayıp vermiş,Ermeniler hiç nüfus çoğunluğuna sahip olamamış.
-İtilafların yardımıyla Taşnak Partisi tarafından yönetilen Ermeni Devleti, Rusya savaştan çekilince Erivan,Gümrü ve Kars'ta kurulur.
-Ermeniler öldürüp durur Türkleri, doğuda geçici seferberlik ilan edilir.Kazım Karabekir komutan olur.Ermeniler barış ister.
-Gümrü Antlaşması:Ermenilere bırakılan doğu illeri ve Kars Türkiye'ye(ilk kez bu ad kullanılır) geri verilir.Ermenistan Sevr'i tanımayacak (ilk devlet), Ermenistan düşmanca harekette bulunmayacak.
*TBMM'nin ilk diplomatik zaferi ve uluslararası alandaki ilk antlaşmasıdır.Moral olur. Başarılı olan doğu birlikleri batıya kayar.
-Gürcülerle ilişkiler:Bunlar da birkaç yer almış, ama TBMM'yle savaşı göze alamayınca geri vermiş.
b-Güney Cephesi:İngiliz ve Fransız işgalinde. Fransız-Ermeni işbirliğiyle bölge silaha sarılır.Sivas Kongresi'ne burada Kuva-i Milliye oluşmasında karar verilir.Direnişlerin birleştirilmesi için Pozantı Kongresi yapılır.Buradaki zaferler TBMM'ye manevi destek sağlar ve Fransa Anadolu'nu hayal olduğunu anlar.
-Adana Cephesi:Kilikya'da. Fransız-Ermeni işbirliğine karşı.Ankara Antlaşması'yla Fransa çekilir.
-Antep Cephesi:1 yıl direnir,sonra teslim olmak zorunda kalır. (önderi Şahin Bey)
-Maraş Savunması:Önderi Sütçü İmam. Fransızlar kenti boşaltır.
-Urfa Savunması:Büyük zafer. Önderi Ali Saip Bey.
***Fransa 20 günlük ateşkes ister:TBMM'yi ciddiye almaya başlar.Bir de İngiltere Almanlarla yakınlaşınca onu etkilemek ister.
-İtalya'yla ilişkiler:İtalyanlar itilaflara kızgın.Arada Yunanlılara karşı Kuva-i Milliyeyi desteklemişler. Türklerle anlaşarak geleceğe yatırım yaparlar.Düzenli ordular kurulunca da Anadolu'dan sessizce çekilirler. (Türk yurdunu işgal etmekten vazgeçen ilk İtilaftır)
c-Batı Cephesi:Yunanlılara karşı (amaç Bizans'ı yeniden kurmak). İlk direniş Kuva-i Milliye'den gelir. Düzenli ordu ilk burada savaşır.Kurtuluş Savaşı'nın en büyük askeri olayları bu cephede görülür. Yunanlıların amacı:
-Sevr'i kabul ettirmek
-Ankara'ya kadar Anadolu topraklarını almak
-B Anadolu'da kalıcılık
-Askeri gücünü kanıtlayıp Avrupa'dan yardım almak
-I. İnönü Savaşı:Çerkez Ethem isyanından yararlanıp saldırır Yunanlılar.TBMM kazanır.Çerkez isyanı da bastırılır. Düzenli orduların ilk zaferi ve üstünlüğü!Türk ulusunun TBMM'ye güveni artar ve asker sayısı da artar. TBMM otoritesi de artar. İtilaflar tırsar. İsmet Bey general olur. Teşkilat-ı Esasiye,İstiklal Marşı kabul edilir.İtilaflar Londra'da düzenledikleri konferansa TBMM'yi çağırır (hukuksal olarak tanınır) Afganistan'la dostluk antlaşması imzalanır.Rusya'yla da Moskova Antlaşması imzalanır ve Ermeni isteklerinden çekilirler.
LONDRA KONFERANSI
-I. İnönü sonrası Anadolu'nun macera olduğunu İtilaflar anlar ve Sevr'i kabullendirmek için barış yolları arar.
-Doğuda Gümrü Antlaşması,Güneyde Kuvayı Milliye başarıları,TBMM-Sovyet Rusya arası yakın ilişkiler de etkili.
-Tevfik Paşa Hükümeti yeniden kurulur.Onu doğrudan,TBMM'yi dolaylı olarak konferansa çağırırlar;TBMM kızınca onu da doğrudan çağırırlar.
-TBMM Sevr'e karşı da olsa katılır. Çünkü Misak-ı Milli'yi duyurmak, barış yanlısı politikasını göstermek, üstünlüğünü kanıtlamak, söz söyleme hakkını ve yasallığını kanıtlamak ister. İki hükümetin birlikte katıldığı tek toplantı Londra Konferansı'dır. (TBMM Lozan öncesi saltanatı kaldıracak)
-Tevfik Paşa sözü direkt TBMM vekiline bırakır;gerçek devletin Ankara'da kurulduğunu kabullenir.
-Sevr reddedilir.
-Askeri zaferi diplomatik mücadele takip eder.
-Anlaşma devletleri arası çatışmalar su yüzüne çıkar.
AFGANİSTAN DOSTLUK ANTLAŞMASI:TBMM'yi tanıyan Asyalı ilk Müslüman ülke.Ankara'da ilk elçilik Afganistan. TBMM ilk kez düşmana karşı ittifak kurar.
MOSKOVA ANTLAŞMASI:Sovyet Rusya yeni rejimini yerleştirmek için güvenle yaşamalı ve Boğazların her devlete açılması bunu engeller.Anadolu hareketini bu yüzden destekler.TBMM de yeni düzeni,savaş araç ve gereçleri yardımı için bunu kabul eder. Sovyet Rusya Misak-ı Milli'yi tanır (ilk Avrupa devleti).Birbirlerinin bağımsızlığına saygı duyarlar.OD-Çarlık Rusyası arası tüm antlaşmalar geçersiz sayılır (OD'yle ilişkisini kesen ve kapitülasyonlardan vazgeçen ilk Avrupa devleti) İki taraftan birinin tanımadığı antlaşmayı diğeri de tanımaz (siyasal alanda ortaklık-Sev'i o da tanımaz.)Batum Gürcistan'a bırakılır (ilk kez Misak-ı Milli'den ödün verilir) Ekonomik ve askeri yardımlaşma
-Diplomatik zafer. Doğu cephesi güvende.Güçlü bir müttefik.
II. İNÖNÜ ANTLAŞMASI:Yunanlılar yine harekete geçer.I. İnönü rezilliğini unutturup Sevr'i kabul etiirmek ve Ankara'ya ulaşmak ister.Türk ordusu yine yener.İtalyanlar Anadolu'dan çekilme kararı alır, Fransa Zonguldak'tan çekilir.İtilaf bloğu çatlayıp patlamaya başlar.Tüm cephe batı cephesi adı altında reorganize edilir.
KÜTAHYA-ESKİŞEHİR SAVAŞLARI:Düzenli ordunun tek yenilgisi Kurtuluş Savaşı'nda.İyimser hava bozulur.Mecliste sert tartışmalar yaşanır ve ardından "Başkomutanlık Yasası" çıkarılır.M Kemal başkomutan olur meclis yetkilerini 3 ay süreyle kullanma hakkını üzerine alır.Tekalif-i Milliye Emirleri getirilir (Türk ulusundan daha da özveri istenir). İstiklal Mahkemeleri kurulur. Genel seferberlik emridir bir tür.Bunlar Sakarya Savaşı için yapılan hazırlıklardırve Başkomutanlık Meydan Savaşı'nın temel yapı taşını oluşturur.
SAKARYA MEYDAN SAVAŞI:Yunanlıların işi.Cesaretlenirler.MKemal:"Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır". Geniş savunma alanı üstünde düşmanı adım adım eritme taktiği uygulanır. 22 gün sürer. M Kemal "Yüzey savunması" kuramıyla askerlik tarihinde ilke imza atar.II. Viyana Kuşatmasından itibaren batı karşısında geri çekilişin son noktası. Artık taarruz sırası Türklerin.M Kemal mareşal rütbesi alan ilk asker olur. İtalya ve Fransa çekilir, İngiltere politik yalnızlığa düşer.
KARS ANTLAŞMASI:Doğu sınırları kesin şeklini alır. Türkiye sınırları Gümrü, Moskova, Kars Antlaşmaları imzalanır.
ANKARA ANTLAŞMASI:İtilafların Türkiye'ye karşı kurdukları cephe parçalanır. Suriye sınırı Hatay dışında çizilir.İlk bir İtilaf (Fransa) Misak-ı Milli'yi kabul eder.Bundan ne İngiltere ne de Rusya memnun.
BÜYÜK TAARRUZ:M Kemal'e karşı yoğun muhalefet oluşur. TBMM'yi bazı gazeteler barış antlaşmalarını geri çevirmekle suçlar.Hazırlık olarak Anadolu ve Müdafa-i Hukuk Grubu oluşur. Millet, millet meclisi ve ordu hazırlanır:" Ordular ilk hedefiniz Akdeniz!". Yunanlılar kesin atılır. Mohaç'tan beri Türk tarihindeki ilk parlak zaferdir.Megalo idea yalan olur.Emperyalizm hayalleri de.
-Sıcak savaş biter,diplomatik zaferler başlar.
-Mudanya Antlaşması imzalanır.
-Kazım Karabekir'in 15. Kolordu'su TBMM elindeki tek düzenli birlik.
-Kuva-i Milliye'nin bazı eksiklikleri var:Yunanlıları oyalasa da kovamıyor,zorbalıklar yapıyor,halktan zorla malzeme alıyor,yeterli eğitim ve güçten yoksun
-Yunanlılar Milne Hattı'nı aşıp bayağı yer işgal eder (D Trakya da dahil). Mecliste sert tartışmalar olur.Çerkez Ethemciler türer."Düzenli ordu bize lazım değil anam" diyenler olur
-Gediz baskını: Ulusal kuvvetler Dumlupınar'a kadar sürülür. Bu yenilgi karşısında Çerkez Ethemciler ve Ali Fuatçılar sorunu birbirinde bulur.Ali Fuat Batı cephesinden alınıp yerine Refet Bey ve İsmet İnönü gelir.Ali Fuat sonra Moskova elçisi olacak. Türlü yenilgiler gösterir ki Kuva-i Milliye yetersiiiiiiz.
-Halkın düzenli orduya katılması istenir.Asker kaçaklarını önlemek için sert tedbirler (İstiklal Mahkemeleri vs), Kuva-i Milliye'den alınanlar da olur.
-Çerkez Ethem ve taraftarları ayaklanır, yenilir ve ordusu Kuva-i Seyyare'nin sonu gelir.
CEPHELER
a-Doğu Cephesi(Ermeni Sorunu):İlk kez 93 harbinde Ruslar tarafından kışkırtılırlar.Rusların Sarıkamış Harbi'nden sonra yine dellenirler. Tehcir Kanunnamesi'yle sorun çözümlenmeye çalışılır.Kurtuluş Savaşı sonrası Batılılardan destek alıp yine harekete geçerler
-Paris Barış Konferansı sonrası batı yaptığı incelemelerde görür ki; Türklerle Ermeniler yıllarca barış içindeymiş, tehcir sırasında iki taraf da büyük kayıp vermiş,Ermeniler hiç nüfus çoğunluğuna sahip olamamış.
-İtilafların yardımıyla Taşnak Partisi tarafından yönetilen Ermeni Devleti, Rusya savaştan çekilince Erivan,Gümrü ve Kars'ta kurulur.
-Ermeniler öldürüp durur Türkleri, doğuda geçici seferberlik ilan edilir.Kazım Karabekir komutan olur.Ermeniler barış ister.
-Gümrü Antlaşması:Ermenilere bırakılan doğu illeri ve Kars Türkiye'ye(ilk kez bu ad kullanılır) geri verilir.Ermenistan Sevr'i tanımayacak (ilk devlet), Ermenistan düşmanca harekette bulunmayacak.
*TBMM'nin ilk diplomatik zaferi ve uluslararası alandaki ilk antlaşmasıdır.Moral olur. Başarılı olan doğu birlikleri batıya kayar.
-Gürcülerle ilişkiler:Bunlar da birkaç yer almış, ama TBMM'yle savaşı göze alamayınca geri vermiş.
b-Güney Cephesi:İngiliz ve Fransız işgalinde. Fransız-Ermeni işbirliğiyle bölge silaha sarılır.Sivas Kongresi'ne burada Kuva-i Milliye oluşmasında karar verilir.Direnişlerin birleştirilmesi için Pozantı Kongresi yapılır.Buradaki zaferler TBMM'ye manevi destek sağlar ve Fransa Anadolu'nu hayal olduğunu anlar.
-Adana Cephesi:Kilikya'da. Fransız-Ermeni işbirliğine karşı.Ankara Antlaşması'yla Fransa çekilir.
-Antep Cephesi:1 yıl direnir,sonra teslim olmak zorunda kalır. (önderi Şahin Bey)
-Maraş Savunması:Önderi Sütçü İmam. Fransızlar kenti boşaltır.
-Urfa Savunması:Büyük zafer. Önderi Ali Saip Bey.
***Fransa 20 günlük ateşkes ister:TBMM'yi ciddiye almaya başlar.Bir de İngiltere Almanlarla yakınlaşınca onu etkilemek ister.
-İtalya'yla ilişkiler:İtalyanlar itilaflara kızgın.Arada Yunanlılara karşı Kuva-i Milliyeyi desteklemişler. Türklerle anlaşarak geleceğe yatırım yaparlar.Düzenli ordular kurulunca da Anadolu'dan sessizce çekilirler. (Türk yurdunu işgal etmekten vazgeçen ilk İtilaftır)
c-Batı Cephesi:Yunanlılara karşı (amaç Bizans'ı yeniden kurmak). İlk direniş Kuva-i Milliye'den gelir. Düzenli ordu ilk burada savaşır.Kurtuluş Savaşı'nın en büyük askeri olayları bu cephede görülür. Yunanlıların amacı:
-Sevr'i kabul ettirmek
-Ankara'ya kadar Anadolu topraklarını almak
-B Anadolu'da kalıcılık
-Askeri gücünü kanıtlayıp Avrupa'dan yardım almak
-I. İnönü Savaşı:Çerkez Ethem isyanından yararlanıp saldırır Yunanlılar.TBMM kazanır.Çerkez isyanı da bastırılır. Düzenli orduların ilk zaferi ve üstünlüğü!Türk ulusunun TBMM'ye güveni artar ve asker sayısı da artar. TBMM otoritesi de artar. İtilaflar tırsar. İsmet Bey general olur. Teşkilat-ı Esasiye,İstiklal Marşı kabul edilir.İtilaflar Londra'da düzenledikleri konferansa TBMM'yi çağırır (hukuksal olarak tanınır) Afganistan'la dostluk antlaşması imzalanır.Rusya'yla da Moskova Antlaşması imzalanır ve Ermeni isteklerinden çekilirler.
LONDRA KONFERANSI
-I. İnönü sonrası Anadolu'nun macera olduğunu İtilaflar anlar ve Sevr'i kabullendirmek için barış yolları arar.
-Doğuda Gümrü Antlaşması,Güneyde Kuvayı Milliye başarıları,TBMM-Sovyet Rusya arası yakın ilişkiler de etkili.
-Tevfik Paşa Hükümeti yeniden kurulur.Onu doğrudan,TBMM'yi dolaylı olarak konferansa çağırırlar;TBMM kızınca onu da doğrudan çağırırlar.
-TBMM Sevr'e karşı da olsa katılır. Çünkü Misak-ı Milli'yi duyurmak, barış yanlısı politikasını göstermek, üstünlüğünü kanıtlamak, söz söyleme hakkını ve yasallığını kanıtlamak ister. İki hükümetin birlikte katıldığı tek toplantı Londra Konferansı'dır. (TBMM Lozan öncesi saltanatı kaldıracak)
-Tevfik Paşa sözü direkt TBMM vekiline bırakır;gerçek devletin Ankara'da kurulduğunu kabullenir.
-Sevr reddedilir.
-Askeri zaferi diplomatik mücadele takip eder.
-Anlaşma devletleri arası çatışmalar su yüzüne çıkar.
AFGANİSTAN DOSTLUK ANTLAŞMASI:TBMM'yi tanıyan Asyalı ilk Müslüman ülke.Ankara'da ilk elçilik Afganistan. TBMM ilk kez düşmana karşı ittifak kurar.
MOSKOVA ANTLAŞMASI:Sovyet Rusya yeni rejimini yerleştirmek için güvenle yaşamalı ve Boğazların her devlete açılması bunu engeller.Anadolu hareketini bu yüzden destekler.TBMM de yeni düzeni,savaş araç ve gereçleri yardımı için bunu kabul eder. Sovyet Rusya Misak-ı Milli'yi tanır (ilk Avrupa devleti).Birbirlerinin bağımsızlığına saygı duyarlar.OD-Çarlık Rusyası arası tüm antlaşmalar geçersiz sayılır (OD'yle ilişkisini kesen ve kapitülasyonlardan vazgeçen ilk Avrupa devleti) İki taraftan birinin tanımadığı antlaşmayı diğeri de tanımaz (siyasal alanda ortaklık-Sev'i o da tanımaz.)Batum Gürcistan'a bırakılır (ilk kez Misak-ı Milli'den ödün verilir) Ekonomik ve askeri yardımlaşma
-Diplomatik zafer. Doğu cephesi güvende.Güçlü bir müttefik.
II. İNÖNÜ ANTLAŞMASI:Yunanlılar yine harekete geçer.I. İnönü rezilliğini unutturup Sevr'i kabul etiirmek ve Ankara'ya ulaşmak ister.Türk ordusu yine yener.İtalyanlar Anadolu'dan çekilme kararı alır, Fransa Zonguldak'tan çekilir.İtilaf bloğu çatlayıp patlamaya başlar.Tüm cephe batı cephesi adı altında reorganize edilir.
KÜTAHYA-ESKİŞEHİR SAVAŞLARI:Düzenli ordunun tek yenilgisi Kurtuluş Savaşı'nda.İyimser hava bozulur.Mecliste sert tartışmalar yaşanır ve ardından "Başkomutanlık Yasası" çıkarılır.M Kemal başkomutan olur meclis yetkilerini 3 ay süreyle kullanma hakkını üzerine alır.Tekalif-i Milliye Emirleri getirilir (Türk ulusundan daha da özveri istenir). İstiklal Mahkemeleri kurulur. Genel seferberlik emridir bir tür.Bunlar Sakarya Savaşı için yapılan hazırlıklardırve Başkomutanlık Meydan Savaşı'nın temel yapı taşını oluşturur.
SAKARYA MEYDAN SAVAŞI:Yunanlıların işi.Cesaretlenirler.MKemal:"Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır". Geniş savunma alanı üstünde düşmanı adım adım eritme taktiği uygulanır. 22 gün sürer. M Kemal "Yüzey savunması" kuramıyla askerlik tarihinde ilke imza atar.II. Viyana Kuşatmasından itibaren batı karşısında geri çekilişin son noktası. Artık taarruz sırası Türklerin.M Kemal mareşal rütbesi alan ilk asker olur. İtalya ve Fransa çekilir, İngiltere politik yalnızlığa düşer.
KARS ANTLAŞMASI:Doğu sınırları kesin şeklini alır. Türkiye sınırları Gümrü, Moskova, Kars Antlaşmaları imzalanır.
ANKARA ANTLAŞMASI:İtilafların Türkiye'ye karşı kurdukları cephe parçalanır. Suriye sınırı Hatay dışında çizilir.İlk bir İtilaf (Fransa) Misak-ı Milli'yi kabul eder.Bundan ne İngiltere ne de Rusya memnun.
BÜYÜK TAARRUZ:M Kemal'e karşı yoğun muhalefet oluşur. TBMM'yi bazı gazeteler barış antlaşmalarını geri çevirmekle suçlar.Hazırlık olarak Anadolu ve Müdafa-i Hukuk Grubu oluşur. Millet, millet meclisi ve ordu hazırlanır:" Ordular ilk hedefiniz Akdeniz!". Yunanlılar kesin atılır. Mohaç'tan beri Türk tarihindeki ilk parlak zaferdir.Megalo idea yalan olur.Emperyalizm hayalleri de.
-Sıcak savaş biter,diplomatik zaferler başlar.
-Mudanya Antlaşması imzalanır.
KURTULUŞ SAVAŞI ÖRGÜTLENME DÖNEMİ (1919-1920)
KUVA-İ MİLLİYE HAREKETİ:İstanbul Hükümeti ve padişahın işgallere kayıtsızlığını gören halk silaha sarılır. Oluşturdukları dağınık birlikler (ulusal kuvvetler) kuva-i milliye adını alır.
-İlk olarak Güney'de Adana ve İskenderun'daki Fransız işgaline karşı,sonra da Yunan işgaline karşı oluşur.
-İlk örgütlü Kuva-i Milliye İzmir'in işgalinde oluşur.
-Bölgesel hareketlerdir. Düzenli ve disiplinli ordu özelliği göstermezler. Tek merkeze bağlı da değiller.
-Eli silah tutan vatansever kesimden oluşur.Teknik ve askeri eğitimden uzaktır. Ama Mondros sonrası terhis edilen askerler de bunlar arasında yerini alacak.
-İhtiyacını halk karşılar.
-Bu hareket düzenli ordunun hazırlanması için zaman kazandırır ve TBMM'ye çıkan ayaklanmaların bastırılmasında etkili olur.
-Ulusal bilinci uyandırır.
BATI CEPHESİ'NİN KURULMASI
-Ege halkı Balıkesir ve Alaşehir kongrelerini düzenler ve bölgedeki tüm direnişçilerin toplanmasında karar kılınarak bu cephe merkezi Balıkesir olmak üzere oluşturulur. (Sivas kongresinde diğer tüm direniş kuvvetleri gibi bunlar da Temsil Kurulu çevresinde birleşecek ve cephe komutanlığına Ali Fuat gelecek)
MUSTAFA KEMAL SAMSUN'A ÇIKAR(19 MAYIS 1919):Bu tarihten sonrası "Nutuk"tan öğrenilir.
-Mustafa Kemal'in Suriye cephesinden İstanbul'a geldiği gün İtilaflar da İstanbul'a gelir. Halksa direnişe geçmiştir.İngilizler, direnişlerin durdurulması konusunda OD'ye baskı kurar ve tehdit olarak 7. maddeyi ileri sürer. Yönetim Mustafa Kemal'i olayları durdurmak üzere 9. Ordu Müfettişliğine atar. (D Karadeniz ve D Anadolu'ya)
-Mustafa Kemal'in görevi ordunun terhis işlemlerini hızlandırmak ve olayları bastırmaktır,öyle yapmaz. Samsun'a vardığı gün Ulusal Mücadele fiilen başlar.
-Mustafa Kemal'in felsefesi:Ulusal bağımsızlık için ulusal egemenliğe dayalı silahlı mücadeleyle ulusal bir devlet kurulması="Ya İstiklal ya ölüm". Ulus, ulusal egemenlik ve Türk milliyetçiliğini kabul eder.
-Mustafa Kemal başkaldırı niteliğinde bir rapor gönderir İstanbul'a. İzmir ve Samsun direnişinin haklı olduğunu söyler ve sömürgeciliğe karşı çıkar. Yönetim ve İtilaflar rapora tepki göstermez ama (ciddiye almaz)
-Samsun sonrası Mustafa Kemal Havza'ya hareket eder.Çünkü Samsun İngiliz işgalindedir ve saldırıya açık bir konumu vardır.
-Havza Bildirisi:Dağınık birliklerin kumandanlarıyla bağlantı kurulur.Bildirinin amacı işgaller konusunda halkı bilinçlendirmek ve ulusal bütünlüğü sağlamaktır. Bu bildiriyle sessizlik bozulur. Ulusça örgütlenme düşüncesi yer etmeye başlar. Ulusal bilinç uyanır. Samsun raporuna bir şey demeyen yönetim, bunu görünce Mustafa Kemal'i geri çağırır ama o gitmez ve görüş ayrılığı başlar. Kuva-i Milliye yaygınlaşır ve Türk ulusundan ciddi uyarılar gitmeye başlar.
*Ordu dağıtılmasın, silahlar teslim edilmesin.Askeri birlikler yeniden kurulsun.
*Her tarafta Müdafa-i Hukuk Dernekleri kurulsun.
*İzmir işgali protesto edilsin
*Yönetim ve İtilaflara işgalleri kınayan telgraflar çekilsin
*Azınlıklara iyi davranılsın
-Amasya Genelgesi:Amaç halkı bilinçlendirmek,ulusal örgütlenmeyi sağlamak,Ulusal Kurtuluş Hareketi'ni kitleselleştirmek.Bu genelgeye Mustafa Kemal dışındakiler de imza atar (bunun amacı halk ve yetkililer üzerinde daha çok etki uyandırmak.) Bu genelgeyle savaşın gerekçesi ve yöntemi belirlenir.Halkı çağrıdır.İlk ihtilal beyannamesi.Türk tarihinde ilk kez saltanat yönetimine karşı çıkılır. (durumlar el verince yeni yönetim Cumhuriyet olacak).Ulusal kurtuluş programının özü belirlenir.İstanbul Hükümeti'nin halkın asıl temsilcisi olmadığı anlaşılır. Mustafa Kemal ayrıca İstanbul'a mektup yazar ve şunu söyler:"İstanbul Anadolu'ya egemen değil,bağlıdır".Böylece ulusal egemenlik ruhunun alternatif güç olduğunu belirtir.
*Vatanın bütünlüğü,ulusun bağımsızlığı tehlikededir.
*İstanbul hükümeti sorumluluğunu yerine getirememektedir. (ulusumuz yok mu oluyor?Alternatif hükümet mi bulsak)
Bu iki madde gerekçedir.
*Ulusun bağımsızlığını yine ulusun azim ve kararı kurtaracak (tek çıkar yol ulus gücü. Ulusal egemenlik fikri. Gelecekte demokratik bir sistemi esas alan devlet kurulacağını söyler.)
*Ulusun haklarını duyurmak için denetimden uzak ulusal bir kurul gerekir.
Bu iki madde yöntemdir.
*Sivas'ta ulusal bir kongre toplanmalı (çünkü güvenli)
*Her ilden halkın seçeceği 3 delege Müdafa-i Hukuk ve Redd-i İlhak Cemiyetleriyle yola çıkmalı.(halkın iradesine dayalı yöntem)
*Bu durum ulusal bir sırdır (Yönetim ve İtilaflardan saklanacak)
*Erzurum'da kongre toplansın.
Kurtuluş Savaşı'nın iki boyutu:Saltanata karşı ulusal egemenlik mücadelesi ve emperyalizme karşı ulusal bağımsızlık savaşı
Bu genelgeden sonra İtilafların baskısıyla yönetim Mustafa Kemal'i görevden alır;buna rağmen halk onu destekler. Mustafa Kemal hem memuriyetten hem askerlikten istifa eder ve TBMM 1921'de ona başkomutanlık yetkisi verene kadar sivil kalır.
KONGRELER
1-Bölgesel:Genelde Batı Anadolu ve D Trakya (Yunan işgaline karşı)
a-Balıkesir:7. maddeye tepkidir.Yunan işgaline karşı.Batı cephesi ilk kez açılır.
b-Alaşehir
İkisi de Amasya Genelgesi'ni onaylar ve Kuva-i Milliye'ye katkı sağlar.İkisi de padişaha bağlı.
c-Erzurum:D Anadolu işgaline karşı.Buradaki Türk nüfusu koruma amacı.Rum ve Ermeni tasarılarına karşı.Toplanış şekli bakımından bölgesel (delegeler D Anadolu'dan),kararlar bakımından ulusal (çünkü Mustafa Kemal kongreye katılmış). Erzurum'da toplanma nedenleri Kazım Karabekir ordusunun çalışmaları ve ordusunun hala dağıtılmamasıdır.
*Ulusal sınırlar içinde vatan bütündür,parçalanamaz:Misak-ı Milli altyapısı! Ulusal karar.anti-sömürgeci
*Ulusal birleşerek karşı koyacak.
*İstanbul hükümeti bağımsızlığı sağlayamazsa,Anadolu'da geçici hükümet kurulacak. Hükümeti ulusal bir kongre seçecek.Kongre toplanamazsa Temsil Kurulu seçecek. (İstanbul'a karşı alternatif hükümet! Ulusal bir kongre=demokratik esaslar=ulusal irade)
*Ulusal güçleri etkin,ulusal iradeyi egemen kılmak esas.(Amasya genelgesine benzer.)
*Azınlıklara siyasi dengeyi bozacak ayrıcalıklar verilmez.(azınlık haklarına ilk sınırlama)
*Manda himaye kabul edilemez.
*Milli Meclis (Mebusan Meclisi) hemen toplansın (İstanbul hükümetinde denetim amacı.)
***Temsilciler Kurulu seçilir.Başkanı Mustafa Kemal olur.
***D Anadolu birlik ve beraberliği sağlanır.
2-Ulusal:Sivas Kongresi
-Neden:İstanbul'un pasifliği,Kurtuluş mücadelesini yurda yayıp merkezi güç oluşturmak
-Başlarken gelişen olumsuzluklar:Ali Galip (Elazığ valisi)'in kongreyi basacağı haber gelir (başarısız girişim). Fransa'nın Sivas'ı işgali dedikodusu yayılır (yok öle bişi)
-Manda ve himaye yine gündeme gelir. Kesin olarak reddedilir. (tam bağımsızlığa ters)
-Anadolu ve Rumeli cemiyetleri "Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti" adında birleşir. (düzenli orduya gidişin habercisi)
-Temsilciler Kurulu artık tüm D Anadolu'yu değil,tüm yurdu temsil eder. (TBMM'ye kadar geçici hükümet)
-Ali Fuat Batı cephesine atanacak. Temsilciler Kurulu yürütme yetkisini kullanır (İstanbul'a alternatif!)
-İrade-i Milliye gazetesi (Kurtuluş Savaşı silahlı,siyasal ve diplomatik bir savaştır)
-Mebusan Meclisi toplanacak
***Artık Kurtuluş Savaşı tek merkezden olacak. Türk milletinin artık hükümeti var. Mustafa Kemal ulus hareketinin lideri olur.
***Erzurum Kongresi gibi ihtilalci karakter taşır.
***Damat Ferit Paşa hükümeti istifa eder. (Anadolu hareketinin İstanbul'a karşı kazandığı ilk zafer)
Erzurum ve Sivas kongrelerinin benzerlikleri:Beklenen sayıda delege gelemez. Mustafa Kemal'in başkanlık sorunsalı olur(ama ikisinde de o başkan olur).Manda ve himaye fikri tartışılır.İç ve dış sorunlar konusunda meclis gibi davranılır (ama Sivas kongresinde ayrıca yürütme yetkisi kullanılır) İtilaflar işgal tehdidinde bulunur(ama yapmazlar çünkü hala ciddiye almamaktalar). Her ikisinde de Mebusan Meclisinin toplanması kararı alınır.
AMASYA GÖRÜŞMESİ:Mustafa Kemal Anadolu'nun İstanbul'la bağlantısının kopmasını ister.Ama Damat Ferit yerine, kurtuluş hareketine ılımlı bakan Ali Rıza Paşa'nın gelmesi Anadolu'da olumlu hava yaratır ve Mustafa Kemal yeni sadrazama Ulusal Mücadele'ye saygılı olunması şartıyla yardım edeceğini söyler. Bu görüşmeyle İtilaflar Anadolu'da dilediklerini yapamayacaklarını anlar.Sadrazama sunduğu koşullar:
-Ulusal Meclis toplanana dek ulu geleceği hakkında resmi antlaşma yapılmayacak.
-Ulusal hareketle ilgisi olanlar hakkında takipler bitecek.
-Basın sansürü kalkacak.
***Böylece Amasya protokolü hazırlanır.Bu protokolden hükümetin kabul ettiği tek şey milletvekillerinin seçilip Mebusan Meclisi'nin toplanması kararı olur. M.Kemal meclisin İstanbul dışında toplanması gerektiğini söylese de hükümet buna uymaz ve İstanbul'da olanlar olur (M Kemal'in ileri görüşlülüğü).
TEMSİL KURULU ANKARA'YA GELİYOR:Ankara Ulusal Mücadele merkezi olur."Hakimiyet-i Milliye" gazetesi çıkar.Ankara;stratejik konumu, haberleşmeye uygunluğu, demir yolu ve güvenliği sebebiyle seçilir.
SON OSMANLI MEBUSAN MECLİSİ:M Kemal'in başkan seçilmesi (Türk ulusunun M Kemal'le birleştiğinin kanıtı; ayrıca M Kemal'in başkanlığı istemedeki asıl amacı;gerektiğinde meclisi İstanbul dışında toplayabilmektir), Müdafa-i Hukuk grubunun oluşması kararları alınmıştı ama ikisine de uyulmaz; meclisin en yaşlı üyesi başkan olur ve "Felah-ı Vatan Grubu" oluşur (M Kemal hayal kırıklığı içinde)
-Toplantılarla milletvekilleri arasında ulusal bilinç canlanır, Misak-ı Milli duyurulur:günümüz Türkiye sınırları!
*Mondros'ta belirlenen sınırlar esas alınacak. (Yeni Türk devleti ulusal yapıda olacak,Wilson ilkelerine uygunluk; ümmetçi anlayış çözülmeye başlar)
*Kars,Ardahan,Artvin için gerekirse yine halk oylaması yapılıp Türk-Müslüman çoğunluğu kanıtlanacak
*B Trakya durumunu kanıtlamak için de halk oylaması
*İstanbul ve Marmara Denizi'nin güvenliği
*Azınlıklara komşu ülkelerdeki Türklere tanınan haklar kadarı verilecek.
*Kapitülasyonlar kalkacak.
-Sonuç:İstanbul'u İtilaflar işgal eder:İşgalin geçici olduğunu,amacın padişahı güçlendirmek olduğunu söylerler.M. Kemal artık mücadeleyi padişah adına yürüttüğünü söyler. İşgale tepki:
-İstanbul'la iletişim kesilecek.
-Her tutuklamaya karşılık Anadolu'da İtilaf subayı tutuklanacak
-İstanbul'a giden demir yolu tahrip edilecek.
-İstanbul'a mali yardım gitmeyecek.
-Anzavur Ayaklanması'nı destekleyen İngiliz birliklerin silahları alınacak.
-İtilaflar Mebusan Meclisi'ni dağıtır ve Ulusal İrade'yi açıkça yok sayar. Böylece TBMM Ankara'da açılacaktır.
-OD fiilen sona erer,padişah=kukla
TBMM AÇILIYOR:İstanbul milletvekillerine de bu mecliste sahip çıkılacak, birliğe ve kurumsallaşmaya verilen önem vurgulanacak. I. TBMM açılır ve amacı direnişi tek elden yönetmek,düzenli ordu kurmak ve Misak-ı Milli'yi gerçekleştirmek olur. 1923'e kadar aktif görev yapar.Başkanı M Kemal olur.
-Ulusal bağımsızlık ve egemenliği ön planda tutar. Devamlı hükümet kurar.Düşmanı kovar.Misak-ı Milli'yi gerçekleştirir.İstiklal Marşı'nı kabul eder. Dış ilişkilerde bağımsızlığı esas alır.Yeni devlet kurma mücadelesi verir.Tüm yetkilerini ulustan alır.
-I. TBMM.nin açılmasıyla Temsil Heyeti'nin hukuksal varlığı son bulur.
İlk kararlar:Ulusal egemenlik kavramı kurumsallaşır.İlk kez Türk ulus devleti oluşur.Kurtuluş mücadelesi zarar görür korkusuyla padişaha dokunulmaz.Parti kavramı yok.İhtilal meclisidir.
-Hükümet kurmak zorunlu:Meclis Hükümeti dönemi başlar.
-Hükümet başkanı veya padişah vekili atamak yanlıştır:Yaptırım gücünden sakınır (ulus devletidir!)
-TBMM'nin üstünde güç yok (halk egemenliği)
-Yasama ve yürütme TBMM'nin! (Yargı yetkisini İstiklal Mahkemeleri'yle sağlayacak)
-Meclis başkanı hükümet başkanıdır (Başbakanı olmayan hükümet sistemi)
-Padişah ve halife baskıdan kurtulunca durumunu TBMM belirleyecek (halk egemenliği)
Teşkilat-ı Esasi Kanunu(1921):Yeni Türk Devleti'nin ilk anayasası.İtirazlar gelir buna (ülkenin durumu vahim, zaten Kanun-i Esasi var ne gerek var ki vb. I. İnönü Savaşı kazanılınca kabul edilir. (TBMM gücü!)
-Egemenlik kayıtsız şartsız milletin.
-Yürütme ve yasama TBMM'nin
-Türkiye Devleti=TBMM Hükümeti. TBMM'yi halk seçer.
-Seçimler 2 yılda 1 yapılır.
-Din buyruklarının yerine getirilmesi,antlaşmalar, savaş kararı TBMM'nin (laik değil)
***İlk kez TBMM anayasası egemenliği ulusa verir.
***Ulusal mücadele resmiyet kazanır
***Tek dereceli seçim sistemi
***Güçler birliği:rahatlık ve ivme kazanmak için
***Eski anayasa kalkar
***1923 Anayasası'nın en büyük farklılığı:"Türkiye Devleti yönetim şekli Cumhuriyettir"
TBMM'ye karşı ayaklanmalar:Mondros'la ordu dağılmış,güvenlik yok. Ayaklanmaya ortam.
-İstanbul hükümeti otoriteyi korumak ister.İtilaflar da yeni sistemden kurtulmak ister.
-Kuva-i Milliyenin bir kısmı düzenli orduya karşı çıkar.Halka kötü davranır.Ulusal bilinci kavrayamaz
-M Kemal ve arkadaşlarının vatan haini oldukları ve padişaha başkaldırdıkları söylenir.
-TBMM askerliği zorunlu yapar.Asker kaçakları çoğalır,eşkiyalarla işbirliği yaparlar.
-Dinsel duygular kötüye kullanılır
-Azınlıklar bağımsızlık ister.
1-Doğrudan İstanbul Hükümeti'nin çıkardığı
a-Anzavur:Din kullanılır.Çerkez Ethem bastırır.
b-Halifelik Ordusu (Kuvayı İnzibatiye):İngiliz desteği.Ali Fuat bastırır.
2-İşgalciler+İstanbul Hükümeti'nin çıkardığı:En yaygını.Din kullanılır.
-Bolu-Düzce-Hendek-Adapazarı:Ali Fuat ve Refet Bey bastırır.
-Yozgat:"Din elden gidiyor". Çopur Musa önderliğinde. Kuva-i Milliye bastırır.
-Konya-Bozkır-Çumra:Düzenli ordu bastırır.
-Urfa Milli Aşireti:Fransız işgalinde bölgeyi savunur,ama kışkırtmalarla isyan(yerel üstünlük kavgası)
-Şeyh Eşref-Koç Kiri-Cemil Çeto:GD,D,Orta Anadolu
3-Azınlık
-Ermeni:Fransız desteği.Güneyde başlar.
-Pontus
4-Kuva-i Milliyecilerden:otoriteye alışamazlar ve Ankara'nın düzenli ordusunu reddederler. Çerkez Ethem!
-TBMM'nin ayaklanmalar karşısında aldığı önlemler:Hıyanet-i Vataniyye Kanunu, İstanbul Hükümeti'yle yapılan her işlemi yok sayma,İstiklal Mahkemeleri (yargı TBMM'nin), Anadolu'da toplanan vergilerin Ankara'ya yollanması, İstanbul hükümetinin "M Kemal vatan hainidir" lafına karşı Ankara Müftüsü'nden "asıl vatan hainleri İstanbul Hükümeti'dir" fetvasını alma,Anadolu Ajansı'nı kurma.
-Sonuçlar:Kurtuluş Savaşı'nın sonuca ulaşması gecikir,İtilafların işgal alanları artar,düzenli ordunun kurulması gecikir,Türk halkı daha çok acı çeker. Ama TBMM'nin gücünü de ispatlar.
SEVR ANTLAŞMASI:Daha şartlar belirlenememişti, çünkü İtilaflar OD'nin paylaşılması konusunda görüş ayrılığındaydılar, İtalya-Yunanistan çatışmaları yaşanıyordu ve Boğazlarla D Anadolu (önceden Rusya'ya bırakılan) konusunda sıkıntı vardı.Üstelik Anadolu işgalleri üzerine doğan direnişi hesaba katmamışlardı.
-İtilafların çağrısıyla OD adına görüşmeye Tevfik Paşa katılır ve şartları görünce "Yok ya??" diyip çeker gider. Ama İtilaflar taslağı Damat Ferit aracılığıyla OD'ye iletir.Vahdettin taslağı "Şura-ı Saltanat" adında kurul oluşturarak tartışadursun,İtilaflar işgallere başlar ve Şura hemen taslağı kabul eder.
*İstanbul,OD başkenti olarak kalacak;azınlıkların hakları korunduğu sürece
*Boğazlar,içinde Türk bulunmayan uluslararası bir komisyon tarafından yönetilecek.
*D Anadolu'da Ermenistan ve Kürdistan kurulacak.
*Arap topraklarında Fransız ve İngiliz mandaları oluşacak.
*İtalya Antalya,Konya,İç Batı Anadolu ve 12 Ada'yı alacak.
*Yunanistan, D Trakya,İzmir ve Ege Adaları'nı alacak. (Ege Denizi'nde OD etkinliği yalan)
*Askerlik gönüllü olacak, sadece iç güvenliği sağlayacak.Donanmada denizaltı olmayacak.Savaş tazminatı, kapitülasyonlar verilecek, azınlıklar geniş haklar alacak.
-Sevr OD'nin imzaladığı son antlaşma. OD fiilen sona erdi. I. Dünya Savaşı'nda imzalanan en ağır antlaşma. Ulusal hareket bundan beslenecek. Şu gerçekler ortaya çıkar:
*İstanbul Hükümeti yalan oldu.Milleti ancak millet korur Antlaşma haksız. M Kemal baştan sona haklı.
*Antlaşma yasal değil;OD işgal altında ve yöneticiler hareketlerinde bağımsız değil.Kanun-i Esasi'ye göre antlaşma meclisçe onaylanmalı (hani meclis?), padişah çoğunluk kararına ters düşüp ulus iradesini çiğner.
Sonuç: Sevr yürürlüğe girmez.
Not:TBMM'nin ulusal iradeye verdiği önemin kanıtları:
1-Yasama ve yürütme yetkilerini mecliste toplar
2-Meclis başkanı hükümetin de başkanıdır
3-Son Mebusan Meclisi üyeleri de milletvekili olarak kabul edilir.
-İlk olarak Güney'de Adana ve İskenderun'daki Fransız işgaline karşı,sonra da Yunan işgaline karşı oluşur.
-İlk örgütlü Kuva-i Milliye İzmir'in işgalinde oluşur.
-Bölgesel hareketlerdir. Düzenli ve disiplinli ordu özelliği göstermezler. Tek merkeze bağlı da değiller.
-Eli silah tutan vatansever kesimden oluşur.Teknik ve askeri eğitimden uzaktır. Ama Mondros sonrası terhis edilen askerler de bunlar arasında yerini alacak.
-İhtiyacını halk karşılar.
-Bu hareket düzenli ordunun hazırlanması için zaman kazandırır ve TBMM'ye çıkan ayaklanmaların bastırılmasında etkili olur.
-Ulusal bilinci uyandırır.
BATI CEPHESİ'NİN KURULMASI
-Ege halkı Balıkesir ve Alaşehir kongrelerini düzenler ve bölgedeki tüm direnişçilerin toplanmasında karar kılınarak bu cephe merkezi Balıkesir olmak üzere oluşturulur. (Sivas kongresinde diğer tüm direniş kuvvetleri gibi bunlar da Temsil Kurulu çevresinde birleşecek ve cephe komutanlığına Ali Fuat gelecek)
MUSTAFA KEMAL SAMSUN'A ÇIKAR(19 MAYIS 1919):Bu tarihten sonrası "Nutuk"tan öğrenilir.
-Mustafa Kemal'in Suriye cephesinden İstanbul'a geldiği gün İtilaflar da İstanbul'a gelir. Halksa direnişe geçmiştir.İngilizler, direnişlerin durdurulması konusunda OD'ye baskı kurar ve tehdit olarak 7. maddeyi ileri sürer. Yönetim Mustafa Kemal'i olayları durdurmak üzere 9. Ordu Müfettişliğine atar. (D Karadeniz ve D Anadolu'ya)
-Mustafa Kemal'in görevi ordunun terhis işlemlerini hızlandırmak ve olayları bastırmaktır,öyle yapmaz. Samsun'a vardığı gün Ulusal Mücadele fiilen başlar.
-Mustafa Kemal'in felsefesi:Ulusal bağımsızlık için ulusal egemenliğe dayalı silahlı mücadeleyle ulusal bir devlet kurulması="Ya İstiklal ya ölüm". Ulus, ulusal egemenlik ve Türk milliyetçiliğini kabul eder.
-Mustafa Kemal başkaldırı niteliğinde bir rapor gönderir İstanbul'a. İzmir ve Samsun direnişinin haklı olduğunu söyler ve sömürgeciliğe karşı çıkar. Yönetim ve İtilaflar rapora tepki göstermez ama (ciddiye almaz)
-Samsun sonrası Mustafa Kemal Havza'ya hareket eder.Çünkü Samsun İngiliz işgalindedir ve saldırıya açık bir konumu vardır.
-Havza Bildirisi:Dağınık birliklerin kumandanlarıyla bağlantı kurulur.Bildirinin amacı işgaller konusunda halkı bilinçlendirmek ve ulusal bütünlüğü sağlamaktır. Bu bildiriyle sessizlik bozulur. Ulusça örgütlenme düşüncesi yer etmeye başlar. Ulusal bilinç uyanır. Samsun raporuna bir şey demeyen yönetim, bunu görünce Mustafa Kemal'i geri çağırır ama o gitmez ve görüş ayrılığı başlar. Kuva-i Milliye yaygınlaşır ve Türk ulusundan ciddi uyarılar gitmeye başlar.
*Ordu dağıtılmasın, silahlar teslim edilmesin.Askeri birlikler yeniden kurulsun.
*Her tarafta Müdafa-i Hukuk Dernekleri kurulsun.
*İzmir işgali protesto edilsin
*Yönetim ve İtilaflara işgalleri kınayan telgraflar çekilsin
*Azınlıklara iyi davranılsın
-Amasya Genelgesi:Amaç halkı bilinçlendirmek,ulusal örgütlenmeyi sağlamak,Ulusal Kurtuluş Hareketi'ni kitleselleştirmek.Bu genelgeye Mustafa Kemal dışındakiler de imza atar (bunun amacı halk ve yetkililer üzerinde daha çok etki uyandırmak.) Bu genelgeyle savaşın gerekçesi ve yöntemi belirlenir.Halkı çağrıdır.İlk ihtilal beyannamesi.Türk tarihinde ilk kez saltanat yönetimine karşı çıkılır. (durumlar el verince yeni yönetim Cumhuriyet olacak).Ulusal kurtuluş programının özü belirlenir.İstanbul Hükümeti'nin halkın asıl temsilcisi olmadığı anlaşılır. Mustafa Kemal ayrıca İstanbul'a mektup yazar ve şunu söyler:"İstanbul Anadolu'ya egemen değil,bağlıdır".Böylece ulusal egemenlik ruhunun alternatif güç olduğunu belirtir.
*Vatanın bütünlüğü,ulusun bağımsızlığı tehlikededir.
*İstanbul hükümeti sorumluluğunu yerine getirememektedir. (ulusumuz yok mu oluyor?Alternatif hükümet mi bulsak)
Bu iki madde gerekçedir.
*Ulusun bağımsızlığını yine ulusun azim ve kararı kurtaracak (tek çıkar yol ulus gücü. Ulusal egemenlik fikri. Gelecekte demokratik bir sistemi esas alan devlet kurulacağını söyler.)
*Ulusun haklarını duyurmak için denetimden uzak ulusal bir kurul gerekir.
Bu iki madde yöntemdir.
*Sivas'ta ulusal bir kongre toplanmalı (çünkü güvenli)
*Her ilden halkın seçeceği 3 delege Müdafa-i Hukuk ve Redd-i İlhak Cemiyetleriyle yola çıkmalı.(halkın iradesine dayalı yöntem)
*Bu durum ulusal bir sırdır (Yönetim ve İtilaflardan saklanacak)
*Erzurum'da kongre toplansın.
Kurtuluş Savaşı'nın iki boyutu:Saltanata karşı ulusal egemenlik mücadelesi ve emperyalizme karşı ulusal bağımsızlık savaşı
Bu genelgeden sonra İtilafların baskısıyla yönetim Mustafa Kemal'i görevden alır;buna rağmen halk onu destekler. Mustafa Kemal hem memuriyetten hem askerlikten istifa eder ve TBMM 1921'de ona başkomutanlık yetkisi verene kadar sivil kalır.
KONGRELER
1-Bölgesel:Genelde Batı Anadolu ve D Trakya (Yunan işgaline karşı)
a-Balıkesir:7. maddeye tepkidir.Yunan işgaline karşı.Batı cephesi ilk kez açılır.
b-Alaşehir
İkisi de Amasya Genelgesi'ni onaylar ve Kuva-i Milliye'ye katkı sağlar.İkisi de padişaha bağlı.
c-Erzurum:D Anadolu işgaline karşı.Buradaki Türk nüfusu koruma amacı.Rum ve Ermeni tasarılarına karşı.Toplanış şekli bakımından bölgesel (delegeler D Anadolu'dan),kararlar bakımından ulusal (çünkü Mustafa Kemal kongreye katılmış). Erzurum'da toplanma nedenleri Kazım Karabekir ordusunun çalışmaları ve ordusunun hala dağıtılmamasıdır.
*Ulusal sınırlar içinde vatan bütündür,parçalanamaz:Misak-ı Milli altyapısı! Ulusal karar.anti-sömürgeci
*Ulusal birleşerek karşı koyacak.
*İstanbul hükümeti bağımsızlığı sağlayamazsa,Anadolu'da geçici hükümet kurulacak. Hükümeti ulusal bir kongre seçecek.Kongre toplanamazsa Temsil Kurulu seçecek. (İstanbul'a karşı alternatif hükümet! Ulusal bir kongre=demokratik esaslar=ulusal irade)
*Ulusal güçleri etkin,ulusal iradeyi egemen kılmak esas.(Amasya genelgesine benzer.)
*Azınlıklara siyasi dengeyi bozacak ayrıcalıklar verilmez.(azınlık haklarına ilk sınırlama)
*Manda himaye kabul edilemez.
*Milli Meclis (Mebusan Meclisi) hemen toplansın (İstanbul hükümetinde denetim amacı.)
***Temsilciler Kurulu seçilir.Başkanı Mustafa Kemal olur.
***D Anadolu birlik ve beraberliği sağlanır.
2-Ulusal:Sivas Kongresi
-Neden:İstanbul'un pasifliği,Kurtuluş mücadelesini yurda yayıp merkezi güç oluşturmak
-Başlarken gelişen olumsuzluklar:Ali Galip (Elazığ valisi)'in kongreyi basacağı haber gelir (başarısız girişim). Fransa'nın Sivas'ı işgali dedikodusu yayılır (yok öle bişi)
-Manda ve himaye yine gündeme gelir. Kesin olarak reddedilir. (tam bağımsızlığa ters)
-Anadolu ve Rumeli cemiyetleri "Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti" adında birleşir. (düzenli orduya gidişin habercisi)
-Temsilciler Kurulu artık tüm D Anadolu'yu değil,tüm yurdu temsil eder. (TBMM'ye kadar geçici hükümet)
-Ali Fuat Batı cephesine atanacak. Temsilciler Kurulu yürütme yetkisini kullanır (İstanbul'a alternatif!)
-İrade-i Milliye gazetesi (Kurtuluş Savaşı silahlı,siyasal ve diplomatik bir savaştır)
-Mebusan Meclisi toplanacak
***Artık Kurtuluş Savaşı tek merkezden olacak. Türk milletinin artık hükümeti var. Mustafa Kemal ulus hareketinin lideri olur.
***Erzurum Kongresi gibi ihtilalci karakter taşır.
***Damat Ferit Paşa hükümeti istifa eder. (Anadolu hareketinin İstanbul'a karşı kazandığı ilk zafer)
Erzurum ve Sivas kongrelerinin benzerlikleri:Beklenen sayıda delege gelemez. Mustafa Kemal'in başkanlık sorunsalı olur(ama ikisinde de o başkan olur).Manda ve himaye fikri tartışılır.İç ve dış sorunlar konusunda meclis gibi davranılır (ama Sivas kongresinde ayrıca yürütme yetkisi kullanılır) İtilaflar işgal tehdidinde bulunur(ama yapmazlar çünkü hala ciddiye almamaktalar). Her ikisinde de Mebusan Meclisinin toplanması kararı alınır.
AMASYA GÖRÜŞMESİ:Mustafa Kemal Anadolu'nun İstanbul'la bağlantısının kopmasını ister.Ama Damat Ferit yerine, kurtuluş hareketine ılımlı bakan Ali Rıza Paşa'nın gelmesi Anadolu'da olumlu hava yaratır ve Mustafa Kemal yeni sadrazama Ulusal Mücadele'ye saygılı olunması şartıyla yardım edeceğini söyler. Bu görüşmeyle İtilaflar Anadolu'da dilediklerini yapamayacaklarını anlar.Sadrazama sunduğu koşullar:
-Ulusal Meclis toplanana dek ulu geleceği hakkında resmi antlaşma yapılmayacak.
-Ulusal hareketle ilgisi olanlar hakkında takipler bitecek.
-Basın sansürü kalkacak.
***Böylece Amasya protokolü hazırlanır.Bu protokolden hükümetin kabul ettiği tek şey milletvekillerinin seçilip Mebusan Meclisi'nin toplanması kararı olur. M.Kemal meclisin İstanbul dışında toplanması gerektiğini söylese de hükümet buna uymaz ve İstanbul'da olanlar olur (M Kemal'in ileri görüşlülüğü).
TEMSİL KURULU ANKARA'YA GELİYOR:Ankara Ulusal Mücadele merkezi olur."Hakimiyet-i Milliye" gazetesi çıkar.Ankara;stratejik konumu, haberleşmeye uygunluğu, demir yolu ve güvenliği sebebiyle seçilir.
SON OSMANLI MEBUSAN MECLİSİ:M Kemal'in başkan seçilmesi (Türk ulusunun M Kemal'le birleştiğinin kanıtı; ayrıca M Kemal'in başkanlığı istemedeki asıl amacı;gerektiğinde meclisi İstanbul dışında toplayabilmektir), Müdafa-i Hukuk grubunun oluşması kararları alınmıştı ama ikisine de uyulmaz; meclisin en yaşlı üyesi başkan olur ve "Felah-ı Vatan Grubu" oluşur (M Kemal hayal kırıklığı içinde)
-Toplantılarla milletvekilleri arasında ulusal bilinç canlanır, Misak-ı Milli duyurulur:günümüz Türkiye sınırları!
*Mondros'ta belirlenen sınırlar esas alınacak. (Yeni Türk devleti ulusal yapıda olacak,Wilson ilkelerine uygunluk; ümmetçi anlayış çözülmeye başlar)
*Kars,Ardahan,Artvin için gerekirse yine halk oylaması yapılıp Türk-Müslüman çoğunluğu kanıtlanacak
*B Trakya durumunu kanıtlamak için de halk oylaması
*İstanbul ve Marmara Denizi'nin güvenliği
*Azınlıklara komşu ülkelerdeki Türklere tanınan haklar kadarı verilecek.
*Kapitülasyonlar kalkacak.
-Sonuç:İstanbul'u İtilaflar işgal eder:İşgalin geçici olduğunu,amacın padişahı güçlendirmek olduğunu söylerler.M. Kemal artık mücadeleyi padişah adına yürüttüğünü söyler. İşgale tepki:
-İstanbul'la iletişim kesilecek.
-Her tutuklamaya karşılık Anadolu'da İtilaf subayı tutuklanacak
-İstanbul'a giden demir yolu tahrip edilecek.
-İstanbul'a mali yardım gitmeyecek.
-Anzavur Ayaklanması'nı destekleyen İngiliz birliklerin silahları alınacak.
-İtilaflar Mebusan Meclisi'ni dağıtır ve Ulusal İrade'yi açıkça yok sayar. Böylece TBMM Ankara'da açılacaktır.
-OD fiilen sona erer,padişah=kukla
TBMM AÇILIYOR:İstanbul milletvekillerine de bu mecliste sahip çıkılacak, birliğe ve kurumsallaşmaya verilen önem vurgulanacak. I. TBMM açılır ve amacı direnişi tek elden yönetmek,düzenli ordu kurmak ve Misak-ı Milli'yi gerçekleştirmek olur. 1923'e kadar aktif görev yapar.Başkanı M Kemal olur.
-Ulusal bağımsızlık ve egemenliği ön planda tutar. Devamlı hükümet kurar.Düşmanı kovar.Misak-ı Milli'yi gerçekleştirir.İstiklal Marşı'nı kabul eder. Dış ilişkilerde bağımsızlığı esas alır.Yeni devlet kurma mücadelesi verir.Tüm yetkilerini ulustan alır.
-I. TBMM.nin açılmasıyla Temsil Heyeti'nin hukuksal varlığı son bulur.
İlk kararlar:Ulusal egemenlik kavramı kurumsallaşır.İlk kez Türk ulus devleti oluşur.Kurtuluş mücadelesi zarar görür korkusuyla padişaha dokunulmaz.Parti kavramı yok.İhtilal meclisidir.
-Hükümet kurmak zorunlu:Meclis Hükümeti dönemi başlar.
-Hükümet başkanı veya padişah vekili atamak yanlıştır:Yaptırım gücünden sakınır (ulus devletidir!)
-TBMM'nin üstünde güç yok (halk egemenliği)
-Yasama ve yürütme TBMM'nin! (Yargı yetkisini İstiklal Mahkemeleri'yle sağlayacak)
-Meclis başkanı hükümet başkanıdır (Başbakanı olmayan hükümet sistemi)
-Padişah ve halife baskıdan kurtulunca durumunu TBMM belirleyecek (halk egemenliği)
Teşkilat-ı Esasi Kanunu(1921):Yeni Türk Devleti'nin ilk anayasası.İtirazlar gelir buna (ülkenin durumu vahim, zaten Kanun-i Esasi var ne gerek var ki vb. I. İnönü Savaşı kazanılınca kabul edilir. (TBMM gücü!)
-Egemenlik kayıtsız şartsız milletin.
-Yürütme ve yasama TBMM'nin
-Türkiye Devleti=TBMM Hükümeti. TBMM'yi halk seçer.
-Seçimler 2 yılda 1 yapılır.
-Din buyruklarının yerine getirilmesi,antlaşmalar, savaş kararı TBMM'nin (laik değil)
***İlk kez TBMM anayasası egemenliği ulusa verir.
***Ulusal mücadele resmiyet kazanır
***Tek dereceli seçim sistemi
***Güçler birliği:rahatlık ve ivme kazanmak için
***Eski anayasa kalkar
***1923 Anayasası'nın en büyük farklılığı:"Türkiye Devleti yönetim şekli Cumhuriyettir"
TBMM'ye karşı ayaklanmalar:Mondros'la ordu dağılmış,güvenlik yok. Ayaklanmaya ortam.
-İstanbul hükümeti otoriteyi korumak ister.İtilaflar da yeni sistemden kurtulmak ister.
-Kuva-i Milliyenin bir kısmı düzenli orduya karşı çıkar.Halka kötü davranır.Ulusal bilinci kavrayamaz
-M Kemal ve arkadaşlarının vatan haini oldukları ve padişaha başkaldırdıkları söylenir.
-TBMM askerliği zorunlu yapar.Asker kaçakları çoğalır,eşkiyalarla işbirliği yaparlar.
-Dinsel duygular kötüye kullanılır
-Azınlıklar bağımsızlık ister.
1-Doğrudan İstanbul Hükümeti'nin çıkardığı
a-Anzavur:Din kullanılır.Çerkez Ethem bastırır.
b-Halifelik Ordusu (Kuvayı İnzibatiye):İngiliz desteği.Ali Fuat bastırır.
2-İşgalciler+İstanbul Hükümeti'nin çıkardığı:En yaygını.Din kullanılır.
-Bolu-Düzce-Hendek-Adapazarı:Ali Fuat ve Refet Bey bastırır.
-Yozgat:"Din elden gidiyor". Çopur Musa önderliğinde. Kuva-i Milliye bastırır.
-Konya-Bozkır-Çumra:Düzenli ordu bastırır.
-Urfa Milli Aşireti:Fransız işgalinde bölgeyi savunur,ama kışkırtmalarla isyan(yerel üstünlük kavgası)
-Şeyh Eşref-Koç Kiri-Cemil Çeto:GD,D,Orta Anadolu
3-Azınlık
-Ermeni:Fransız desteği.Güneyde başlar.
-Pontus
4-Kuva-i Milliyecilerden:otoriteye alışamazlar ve Ankara'nın düzenli ordusunu reddederler. Çerkez Ethem!
-TBMM'nin ayaklanmalar karşısında aldığı önlemler:Hıyanet-i Vataniyye Kanunu, İstanbul Hükümeti'yle yapılan her işlemi yok sayma,İstiklal Mahkemeleri (yargı TBMM'nin), Anadolu'da toplanan vergilerin Ankara'ya yollanması, İstanbul hükümetinin "M Kemal vatan hainidir" lafına karşı Ankara Müftüsü'nden "asıl vatan hainleri İstanbul Hükümeti'dir" fetvasını alma,Anadolu Ajansı'nı kurma.
-Sonuçlar:Kurtuluş Savaşı'nın sonuca ulaşması gecikir,İtilafların işgal alanları artar,düzenli ordunun kurulması gecikir,Türk halkı daha çok acı çeker. Ama TBMM'nin gücünü de ispatlar.
SEVR ANTLAŞMASI:Daha şartlar belirlenememişti, çünkü İtilaflar OD'nin paylaşılması konusunda görüş ayrılığındaydılar, İtalya-Yunanistan çatışmaları yaşanıyordu ve Boğazlarla D Anadolu (önceden Rusya'ya bırakılan) konusunda sıkıntı vardı.Üstelik Anadolu işgalleri üzerine doğan direnişi hesaba katmamışlardı.
-İtilafların çağrısıyla OD adına görüşmeye Tevfik Paşa katılır ve şartları görünce "Yok ya??" diyip çeker gider. Ama İtilaflar taslağı Damat Ferit aracılığıyla OD'ye iletir.Vahdettin taslağı "Şura-ı Saltanat" adında kurul oluşturarak tartışadursun,İtilaflar işgallere başlar ve Şura hemen taslağı kabul eder.
*İstanbul,OD başkenti olarak kalacak;azınlıkların hakları korunduğu sürece
*Boğazlar,içinde Türk bulunmayan uluslararası bir komisyon tarafından yönetilecek.
*D Anadolu'da Ermenistan ve Kürdistan kurulacak.
*Arap topraklarında Fransız ve İngiliz mandaları oluşacak.
*İtalya Antalya,Konya,İç Batı Anadolu ve 12 Ada'yı alacak.
*Yunanistan, D Trakya,İzmir ve Ege Adaları'nı alacak. (Ege Denizi'nde OD etkinliği yalan)
*Askerlik gönüllü olacak, sadece iç güvenliği sağlayacak.Donanmada denizaltı olmayacak.Savaş tazminatı, kapitülasyonlar verilecek, azınlıklar geniş haklar alacak.
-Sevr OD'nin imzaladığı son antlaşma. OD fiilen sona erdi. I. Dünya Savaşı'nda imzalanan en ağır antlaşma. Ulusal hareket bundan beslenecek. Şu gerçekler ortaya çıkar:
*İstanbul Hükümeti yalan oldu.Milleti ancak millet korur Antlaşma haksız. M Kemal baştan sona haklı.
*Antlaşma yasal değil;OD işgal altında ve yöneticiler hareketlerinde bağımsız değil.Kanun-i Esasi'ye göre antlaşma meclisçe onaylanmalı (hani meclis?), padişah çoğunluk kararına ters düşüp ulus iradesini çiğner.
Sonuç: Sevr yürürlüğe girmez.
Not:TBMM'nin ulusal iradeye verdiği önemin kanıtları:
1-Yasama ve yürütme yetkilerini mecliste toplar
2-Meclis başkanı hükümetin de başkanıdır
3-Son Mebusan Meclisi üyeleri de milletvekili olarak kabul edilir.
24 Ocak 2012 Salı
MONDROS ATEŞKESİ-İŞGALLER-CEMİYETLER
MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI (1918)
-İttihat ve Terakki kabinesi Mebusan Meclisi'nde güvensizlik oyu alır. Limni Adası'nın Mondros Limanı'nda imzalanır antlaşma. (OD adına Rauf Orbay imzalar)
-Niye kabul ettik?
*OD yalnız kalmış,herkes savaştan çekilmiş
*Wilson ilkeleri göze hoş gelmiş,toprakların yarısından çoğunda Türkler var güveni var
*İngiltere'ye güvenecek kadar safız (adamların kapı gibi gizli antlaşmaları var hala İngiltere gözümüzde melek)
-Ateşkes Hükümleri:
1-Boğazla açılacak ve askeri üsleri İtilaflar işgal edecek (trakya ve Anadolu toprakları ayrılır)
2-Ordu dağıtılacak (savunmasız bırakma amacı var.Ama Doğudaki Kazım Karabekir bu hükme uymaz)
3-Donanma teslim edilecek
4-Anadolu dışındaki Osmanlı askerleri teslim olacak.
5-Tüm demir yolları denetlenecek.
6-Antlaşma devletleri tehdit olursa stratejik noktaları işgal edebilecek.(işgallere hukuki nitelik:7. madde)
7-Haberleşme aletleri İtilaflarca denetlenecek
8-OD savaş esirlerini serbest bırakacak
9-Vilayet-i Sitte'de karışıklık çıkarsa işgal edilecek (24. madde-Ermenistan projesine hazırlık)
-Önemi ve sonucu:
1-OD bitti gitti (fiilen yok oldu-koşulsuz bir teslimiyet var)
2-Türk ulusunun bağımsızlık duygusu pekişir, Müdafa-i Hukuk Hareketi'ne ortam hazırlanır.
3-İşgaller başlayınca Kuva-i Milliye hareketi de başlar.
4-Vahdettin hala mütarekeden yana.
5-Mustafa Kemal antlaşmaya Suriye'deyken de tepkili: "Geldikleri gibi giderler"
ANTLAŞMA UYGULANMASI
-7. maddeye dayandırıp İngilizler Musul'u işgal eder. (ilk işgal-sonra Urfa,Antep,Samsun,Merzifon,Batum...)
-Fransızlar:Çukurova,Hatay,Urfa,Maraş,Antep(Paris Barış Konferansı'ndaki yeni düzenlemelerle)
-İtalyanlar:Konya,Antalya,Muğla,Akşehir
-İtilafların birleşik donanması İstanbul'u işgal eder (resmi değil). OD'de basına sansür başlar.
PARİS BARIŞ KONFERANSI:İtilafların aralarındaki sorunları çözüp yenilenlerin durumunu görüşmesi için.
-Ermeni ve Rum temsilcileri de toplantıya katılır.
-Milletler Cemiyeti'nin kurulması kabul edilir.
-Mandacılık benimsenir (sömürgeciliğe devam):Böylece Irak ve Filistin İngiltere'ye,Suriye ve Lübnan Fransa'ya bırakılacak; D Anadolu'da ABD güdümünde Ermeni Devleti oluşacaktı
-İngiliz işgalindeki Urfa,Antep,Maraş Fransa'ya bırakılır.
-İzmir ve D. Trakya Yunanistan'a bırakılır (önceden İtalya'nındı ama İngiltere güçlü bir İtalya'yı D Akdeniz'de istemez. Görüş ayrılıkları başlıyor İtilaflarda)--Yunanistan işgalleri Wilson ilkelerine aykırı
-Boğazlar İtilafların denetimine bırakılır
-Diğer İttifak devletlerine uygulanacak antlaşma taslakları da belirlenir. Ama OD toprakları konusunda tam uzlaşma sağlanamaz.
İZMİR'İN İŞGALİ:Yunanlıların bu işgali hukuki değil; Yunanistan'ın Mondros'tan yararlanma hakkı yok.Sözde buradaki Hristiyan halkı korumak, gerçekteyse Megalo İdea'sını gerçekleştirmek ve İngiltere'ye hizmet etmek için işgal eder. İlk tepki Hukuk-i Beşer gazetesinin sahibi Hasan Tahsin'den gelir.
-İşgalin gerçek yüzünü gösterir.Doğrudan ilhak hareketidir.Türk yurdu parçalanmaya başlamıştır.
-İtalya küstürülür.
-İngiltere ve Fransa dünya kamuoyuna işgali haklı göstermek için propoganda başlatır
-Ulusal bilinç uyanır ve bölge halkı silaha sarılır. İstanbul hükümeti kayıtsız kalınca Kuva-i Milliye oluşur.
-Amiral Bristol Raporu:İzmir'in işgalinin Wilson ilkelerine ters düştüğünü dünya kamuoyuna duyurur.
MEMLEKETİN İÇ DURUMU VE CEMİYETLER
OD Hükümeti:Padişaha göre İtilaflara güvenmek imkansız;bu konuda onunla bir tek Damat Ferit Paşa uyum içindedir.
Cemiyetler:
1-Ulusal Varlığa Düşman:OD'yi bölerek bağımsızlığa kavuşma amacı
a-Azınlıkların:
i-Rum Cemiyetleri:Mavri Mira (Bizans hayali),Etnik-i Eterya,Pontus Rum(Trabzon Rum hayali)
***Ortak amaç:Megalo idea!
ii-Ermeni Cemiyetleri:Hınçak,Taşnak Sutyun--Çukurova ve İstanbul faaliyet alanları.Amaç D Anadolu'daki ermenilerin bağımsızlığı. Wilson ilkeleri, Mondros'un 24. maddesi ve Paris Barış Konferansı bu cemiyetlere verilen uluslararası destekler.
iii-Musevi Cemiyetler:Makkabi, Alyans İsrailit--İstanbul merkez.1948'de İsrail Devleti'ni kurarak amaçlarına ulaşırlar.
b-Türk ve Müslümanların Kurdukları:Kuva-i Milliyecilere aykırılar.Güçlerini halktan almazlar ve mada-himayeyi benimserler.Milliyetçi düşünceye karşı, saltanatçı ve hilafetçidirler.
i-Sulh ve Selamet-i Osmaniye:Hürriyet ve İtilaf fırkasıyla işbirliğinde.İstanbul merkez.Padişahçı.
ii-İslam Teali:İstanbul merkez.Ümmetçi.Konya'da da faaliyet alanı var.
iii-Kürt Teali:Bağımsız Kürt devleti kurma amacı.Merkez İstanbul.Destekçi İngiltere.
iv-İngiliz Muhipleri:İngiliz mandasını savunur.Merkez İstanbul.Padişah ve hükümet de burada.
v-Wilson Prensipleri:Amerikan mandası.Merkez İstanbul
vi-Hürriyet ve İtilaf:İttihatçılara karşı.Kurtuluş mücadelesini macera olarak görür.Merkez İstanbul.
2-Ulusal:Mondros'a tepkili.Bölgesel kurtuluş arar.Milliyetçilik ve bağımsızlık!Halk destekler.
i-Trakya Paşaeli:Merkez Edirne.İlk ulusal cemiyet.Mavri Mira'ya karşı.Edirne Kongresi'ni düzenler.
ii-İzmir Müdafa-i Hukuk-u Osmaniye(İzmir Redd-i İlhak):Merkez İzmir.Mavri Mira'ya karşı
iii-Kilikyalılar:Çukurova'da direnir (Ermeni ve Fransızlara karşı)
iv-Trabzon Muhafaza-i Hukuk-i Milliye:Pontus Rum'a karşı.Merkez Trabzon.
v-Şark İlleri Müdafa-ş Hukuk-i Milliye:Doğu illerini Ermenilerden koruma amacı.
vi-Milli Kongre:Merkez İstanbul.İstanbul Üniversiteliler kurar.Tüm ulusal güçleri birleştirme amacı.
vii-Anadolu Kadınları Müdafa-i Vatan:Anadolu'nun pek çok yerinde.İstanbul hükümetine karşı.
viii-Milli Müdafaa:Silahları gizlice Anadolu'ya kaçırır
ix-Gizli Karakol derneği:İstanbul işgalini önleme amacı
I. DÜNYA SAVAŞI (1914-1918)
SAVAŞLARIN NEDENLERİ
-Emperyalistlerin sömürge arayışları (gelişen sanayinin payı büyük) ve Avrupa içi üstünlük çatışmaları
-Siyasal birliğini yeni tamamlayan İtalya ve Almanya'nın Avrupa'da dalgalanma yapması, devletler arası ittifak arayışları (Almanya'nın gözü İngiliz sömürgelerinde)
-Avusturya-Rusya çatışması;Rusya'nın Panslavizm politikası Avusturya'nın eklektik yapısına zararlı
-Fransa Almanya'ya kaptırdığı Alsas Loren'i geri istiyor.
-Sırbistan Avusturya egemenliğindeki Bosna-Hersek'i ister
-Fransız İhtilali'nin milliyetçilik akımı
-Devletler arası bloklaşma
-Üçlü ittifak (Bağlaşma):Almanya, İtalya, Avusturya-Macaristan (sonra OD, İtalya da taraf değiştirecek)
-Üçlü İtilaf (Anlaşma-Uzlaşma):İngiltere,Fransa,Rusya,Japonya,İtalya,Romanya,Sırbistan,Yunanistan,ABD
SAVAŞ BAŞLIYOR
-Avusturya veliahtı bir Sırplı tarafından öldürülür. Ruslar Sırpları, Almanlar Avus'u tutar. (Yılların gerginliği)
-İngiltere ve Fransa Almanya'dan tırstığı için ona karşı savaşa girer.
-Japonya Avrupalıların bunalımını gördükçe "Hoheyt yaşadık!" diye sevinir.Almanya'nın sömürgelerini alana kadar savaşta kalır. Sonra da savaştan çekilen ilk devlet olur zaten.
-İtalya Londra Antlaşması'yla İtilaflara geçer.Bulgaristan dışı Balkan ülkeleri de orada zaten. Bulgaristan İttifakların yanında savaşa katılınca OD-Almanya arasında bağlantı sağlanmış olacak.
OD SAVAŞA GİRİYOR-HAYIRLI UĞURLU OLSUN
-Savaşın başında:Tarafsızdı, genel seferberlik halindeydi ve tek taraflı olarak kapitülasyonları kaldırmıştı.
-İngiltere:"OD amanin savaşa girme;girmezsen:
*Kapitülasyonları kaldırmana gıkım çıkmaz
*Bana önce 2 gemi parası yollamıştın da ben yapmamıştım ya,vallaha yapacam."
-Almanya kapitülasyonların kalkmasına pis dellenir.Son zamanlarda en çok yararlanan oydu.
-Almanya'nın sinsi tasarıları:OD benim yanımda savaşa girsin.Cephem artar.Hem oh Boğaz deniz var.O kadar adı Halife, bir işe yarıyordur o ad herhalde.Müslümanları da toplarım vohoooy.OD'nin insan gücü de var hem o kadar boş değil.Üstelik savaş sonrası iyi pazar yeri ve ham madde kaynağı da olur boheey.
-Enver Paşa mallıkları:Adam Alman hayranı.Ruslardan neyimiz eksik biz de pantürkizm diye tutturur İran'ı düşürüp Orta Asya Türklerini toplarız vohoooy.
-Balkan Savaşları sonrası Avrupalılar OD'ye sınırlarının değişmeyeceği sözünü vermişti, tutmadılar.
-Reval Görüşmeleri'nde İngilizler Rusya'ya Boğazlardaki istekleri konusunda serbestlik tanır.
-İngiltere OD'yi bir de gemi konusunda dolandırmış.
-OD kendini bir anda savaşın ortasında buluyor. (Hani Alman gemileri vardı ya Rusya'ya saldıran o hikaye)
GİZLİ PAYLAŞIM ANTLAŞMALARI:OD İTİLAFLARIN KAFASINDA PARÇALANIYOR
1-İstanbul Antlaşması:İngiltere,Fransa,Rusya imzalar.Boğazlar ve Trakya'nın bir bölümü Rusya'nın
2-Londra Antlaşması:İngiltere,Fransa,Rusya,İtalya imzalar.12 Ada İtalya'ya
3-Sykes-Picot :İngiltere,Fransa,Rusya imzalar.Irak İngiltere,Suriye ve Kilikya Fransa. D Anadolu Rusya'ya.
4-St. Jean Maurienne:İngiltere,Fransa,İtalya(Rusya'da ihtilal çıktı).İtalya'ya Antalya,Konya,İzmir
5-Mc Mahon:Mısır valisi ve Hicaz emiri imzalar.Araplar ayaklanıp bağımsızlık kazanacak.(İngiltere işi)
-Antlaşmalar habire değişecek;çünkü İtalya İtilaflara geçecek,Rusya çekilecek,Yunanistan da savaşa girecek
-Rusya çekilince boşalan yerler için planlar:Boğazlarda ortak yönetim ve D Anadolu'da Ermeni Devleti
OD SAVAŞLARDA
İtilaflar Yavuz ve Midilli hadiselerinden sonra bir bir OD'ye savaş ilan eder.
OD şöyle cevap verir: "Cihaaaaaaaat" (neyine güveniyon???)
-Şusuna güvenir:İngiltere ve Fransa'nın Müslüman sömürgeleri, imparatorluğumdaki Müslüman milletler, hatta belki Rusya'ya karşı Orta Asya Türkleri bana yardım eder.Halifeyim ya, etsinler bir zahmet.
CEPHELER
1-Kafkas:OD topraklarında açılan ilk cephe
-Neden:OD'nin Rusya'ya yönelik Karadeniz baskını,Rusların D Anadolu'dan çıkartılmak istenmesi, Enver Paşa'nın pantürkizm olayını hayata geçirmek ve Orta Asya'ya ulaşmak
-N'oldu?Enver Paşa'nın ordusu soğuktan dondu.Kalanları da şehit oldu.Sarıkamış başarısızlığı dendi buna, sonra da Rusya gördü alan boş;Erzurum,Erzincan,Muş,Bitlis,Trabzon'u işgal etti. Çanakkale Savaşları'ndan sonra Mustafa Kemal bu cepheye gönderilip Muş ve Bitlis'i aldı.
-Rusya 93 Harbi'nde olduğu gibi Ermenileri kışkırtır ve OD Tehcir Kararnamesi'yle Ermenileri Musul,Suriye ve Lübnan'a göçtürür.
-Brest-Litowk Antlaşması:Bolşevikler savaştan çekilince cephe kapanır. Kars,Ardahan,Batum ve bu cephede aldıkları tüm toprakları geri verir ve OD'nin I. Dünya Savaşı'ndan kazandığı tek topraklar bunlardır.
2-Çanakkale Cephesi:İtilaflar Ruslara yardım etmek,Kafkas cephesinde onları desteklemek,İstanbul'u ele geçirip OD'yi savaş dışı bırakmak ve çok sayıda cephenin kapanmasını sağlamak, savaşı kısa sürede bitirmek isterler.
-Sömürgeciler savaştaki ilk ve en ağır yenilgilerini buradan alır. İstanbul ve Boğazlar işgalden kurtulur. Savaş uzar. Bulgaristan İttifakların yanında savaşa girer. Mustafa Kemal'in askeri dehası görülür (Kurtuluş Savaşı'nın lideri belli oldu). Rus Çarlığı çöker (Böylece Brest-Litowsk imzalanır) Savaş uzayınca ABD ve Japonya silah sanayileri sayesinde bayağı zenginleşir.
3-Irak-Basra Cephesi:İngiltere Hindistan yolunu güvenceye almak için açar. Petrol kaynakları ve Rusya'yla bağlantı sağlama düşüncesi de etkili.İngiltere Musul önlerine kadar Irak'ı işgal eder. (ama Musul'u savaşta değil, 7. maddeye dayanarak işgal edecek).
Not: Hem Çanakkale hem Irak cephesinin ortak yönü Rusya'ya ile bağlantıdır.
4-Kanal Cephesi:Almanya isteğiyle OD açar.Amaç İngiltere'nin Hindistan yolunu kesmek.Başarısız.OD Arap toprakları tehlikeye girer.
5-Yemen Hicaz Cephesi:Mc Mahon Antlaşması yüzünden Araplar ayaklanır.
6-Suriye Filistin Cephesi:Mustafa Kemal yener (İngiliz-Arap işbirliğini). Bu cepeheler ümmetçiliğin yalan olduğunu kanıtlar.
-Yardım cepheleri:Galiçya ve Makedonya
ABD SAVAŞA KATILIYOR
-Başta tarafsız,sadece itilaflara malzeme satar.Ama Almanya denizaltıyla falan buna saldırıp kaşınınca ve ABD ekonomisi olumsuz etkilenince "Yeter uleyn" diyip girer savaşa.
WILSON İLKELERİ:
1-Yenen devletler yenilenlerden toprak almayacak:Sömürgeciler bunu çarpıtır ve "manda" sistemi oturur.
2-Yenilenlerden savaş tazminatı alınmayacak:İtilaflar bunu da çarpıtıp yerine "onarım bedeli" ister.
3-Gizli paylaşım antlaşmaları geçersiz olacak.
4-Devletler arası barış adına örgüt kurulacak:Milletler Cemiyeti
5-Çoğunluktaki her millet bağımsız devletini kurabilecek:Osmanlılar için fena
6-OD'nin Türk bölgelerine kesin egemenlik tanınmalı:Mondros sonrası işgaller ne ola peki??
7-Boğazlar dünya ticaretine açılsın
-Savaşı kısaltır (ateşkes ister ittifaklar). OD azınlıklarına dayanak doğar. Milletler Cemiyeti kurulur.
SAVAŞ SONA ERİYOR
-Rusya'da devrim Almanya'yı umutlandırır.Almanya kazanacağını zanneder. Ama ABD savaşa girince...
-İngiltere'ye karşı Alman ekonomisi daha fazla dayanamaz. OD-Almanya arasında köprü olan Bulgaristan da savaştan çekilince...
-İttihatçilerin devri kapanmış olur.Yeni hükümet Mondros Ateşkes'ine razı gelir.
SONUÇLAR
-İmparatorluklar dağılır. Arap devletleri uzun süre İngiltere mandasında kalır.
-Milletler Cemiyeti kurulur.
-Rusya'da çarlık yerine sosyalizm gelir. Almanya'da Nazizm, İtalya'da Faşiszm türer.
-Sömürgecilik anlayışı değişmez, adı manda ve himaye olur.
-Savaş sonrası huzursuzluklar devam eder.
-Ağır koşullu barış antlaşmaları ileride 2. Dünya Savaşı'na sebep olacak.
-Sivil Savunma Örgütleri oluşur.
-Kurtuluş Savaşı'nın nedeni olur.
ANTLAŞMALAR
1-Versay Antlaşması:Almanya imzalar. Alsas Loren'i Fransa'ya verir. Sömürgelerinden vazgeçer. Hitler iktidara gelince bu antlaşma ihlal edilir ve II. Dünya Savaşı çıkar.
2-St.Germain Antlaşması:Avusturya imzalar. İmparatorluk yapısı biter.
3-Nöyyi Antlaşması:Bulgaristan imzalar. Makedonya ve B Trakya'dan vazgeçer.
4-Trianon Antlaşması:Avus'tan ayrılan Macaristan'la yapılır ve o da savaştan sorumlu tutulur.
5-Sevr Antlaşması:Yürürlüğe girmeyecek.
-Emperyalistlerin sömürge arayışları (gelişen sanayinin payı büyük) ve Avrupa içi üstünlük çatışmaları
-Siyasal birliğini yeni tamamlayan İtalya ve Almanya'nın Avrupa'da dalgalanma yapması, devletler arası ittifak arayışları (Almanya'nın gözü İngiliz sömürgelerinde)
-Avusturya-Rusya çatışması;Rusya'nın Panslavizm politikası Avusturya'nın eklektik yapısına zararlı
-Fransa Almanya'ya kaptırdığı Alsas Loren'i geri istiyor.
-Sırbistan Avusturya egemenliğindeki Bosna-Hersek'i ister
-Fransız İhtilali'nin milliyetçilik akımı
-Devletler arası bloklaşma
-Üçlü ittifak (Bağlaşma):Almanya, İtalya, Avusturya-Macaristan (sonra OD, İtalya da taraf değiştirecek)
-Üçlü İtilaf (Anlaşma-Uzlaşma):İngiltere,Fransa,Rusya,Japonya,İtalya,Romanya,Sırbistan,Yunanistan,ABD
SAVAŞ BAŞLIYOR
-Avusturya veliahtı bir Sırplı tarafından öldürülür. Ruslar Sırpları, Almanlar Avus'u tutar. (Yılların gerginliği)
-İngiltere ve Fransa Almanya'dan tırstığı için ona karşı savaşa girer.
-Japonya Avrupalıların bunalımını gördükçe "Hoheyt yaşadık!" diye sevinir.Almanya'nın sömürgelerini alana kadar savaşta kalır. Sonra da savaştan çekilen ilk devlet olur zaten.
-İtalya Londra Antlaşması'yla İtilaflara geçer.Bulgaristan dışı Balkan ülkeleri de orada zaten. Bulgaristan İttifakların yanında savaşa katılınca OD-Almanya arasında bağlantı sağlanmış olacak.
OD SAVAŞA GİRİYOR-HAYIRLI UĞURLU OLSUN
-Savaşın başında:Tarafsızdı, genel seferberlik halindeydi ve tek taraflı olarak kapitülasyonları kaldırmıştı.
-İngiltere:"OD amanin savaşa girme;girmezsen:
*Kapitülasyonları kaldırmana gıkım çıkmaz
*Bana önce 2 gemi parası yollamıştın da ben yapmamıştım ya,vallaha yapacam."
-Almanya kapitülasyonların kalkmasına pis dellenir.Son zamanlarda en çok yararlanan oydu.
-Almanya'nın sinsi tasarıları:OD benim yanımda savaşa girsin.Cephem artar.Hem oh Boğaz deniz var.O kadar adı Halife, bir işe yarıyordur o ad herhalde.Müslümanları da toplarım vohoooy.OD'nin insan gücü de var hem o kadar boş değil.Üstelik savaş sonrası iyi pazar yeri ve ham madde kaynağı da olur boheey.
-Enver Paşa mallıkları:Adam Alman hayranı.Ruslardan neyimiz eksik biz de pantürkizm diye tutturur İran'ı düşürüp Orta Asya Türklerini toplarız vohoooy.
-Balkan Savaşları sonrası Avrupalılar OD'ye sınırlarının değişmeyeceği sözünü vermişti, tutmadılar.
-Reval Görüşmeleri'nde İngilizler Rusya'ya Boğazlardaki istekleri konusunda serbestlik tanır.
-İngiltere OD'yi bir de gemi konusunda dolandırmış.
-OD kendini bir anda savaşın ortasında buluyor. (Hani Alman gemileri vardı ya Rusya'ya saldıran o hikaye)
GİZLİ PAYLAŞIM ANTLAŞMALARI:OD İTİLAFLARIN KAFASINDA PARÇALANIYOR
1-İstanbul Antlaşması:İngiltere,Fransa,Rusya imzalar.Boğazlar ve Trakya'nın bir bölümü Rusya'nın
2-Londra Antlaşması:İngiltere,Fransa,Rusya,İtalya imzalar.12 Ada İtalya'ya
3-Sykes-Picot :İngiltere,Fransa,Rusya imzalar.Irak İngiltere,Suriye ve Kilikya Fransa. D Anadolu Rusya'ya.
4-St. Jean Maurienne:İngiltere,Fransa,İtalya(Rusya'da ihtilal çıktı).İtalya'ya Antalya,Konya,İzmir
5-Mc Mahon:Mısır valisi ve Hicaz emiri imzalar.Araplar ayaklanıp bağımsızlık kazanacak.(İngiltere işi)
-Antlaşmalar habire değişecek;çünkü İtalya İtilaflara geçecek,Rusya çekilecek,Yunanistan da savaşa girecek
-Rusya çekilince boşalan yerler için planlar:Boğazlarda ortak yönetim ve D Anadolu'da Ermeni Devleti
OD SAVAŞLARDA
İtilaflar Yavuz ve Midilli hadiselerinden sonra bir bir OD'ye savaş ilan eder.
OD şöyle cevap verir: "Cihaaaaaaaat" (neyine güveniyon???)
-Şusuna güvenir:İngiltere ve Fransa'nın Müslüman sömürgeleri, imparatorluğumdaki Müslüman milletler, hatta belki Rusya'ya karşı Orta Asya Türkleri bana yardım eder.Halifeyim ya, etsinler bir zahmet.
CEPHELER
1-Kafkas:OD topraklarında açılan ilk cephe
-Neden:OD'nin Rusya'ya yönelik Karadeniz baskını,Rusların D Anadolu'dan çıkartılmak istenmesi, Enver Paşa'nın pantürkizm olayını hayata geçirmek ve Orta Asya'ya ulaşmak
-N'oldu?Enver Paşa'nın ordusu soğuktan dondu.Kalanları da şehit oldu.Sarıkamış başarısızlığı dendi buna, sonra da Rusya gördü alan boş;Erzurum,Erzincan,Muş,Bitlis,Trabzon'u işgal etti. Çanakkale Savaşları'ndan sonra Mustafa Kemal bu cepheye gönderilip Muş ve Bitlis'i aldı.
-Rusya 93 Harbi'nde olduğu gibi Ermenileri kışkırtır ve OD Tehcir Kararnamesi'yle Ermenileri Musul,Suriye ve Lübnan'a göçtürür.
-Brest-Litowk Antlaşması:Bolşevikler savaştan çekilince cephe kapanır. Kars,Ardahan,Batum ve bu cephede aldıkları tüm toprakları geri verir ve OD'nin I. Dünya Savaşı'ndan kazandığı tek topraklar bunlardır.
2-Çanakkale Cephesi:İtilaflar Ruslara yardım etmek,Kafkas cephesinde onları desteklemek,İstanbul'u ele geçirip OD'yi savaş dışı bırakmak ve çok sayıda cephenin kapanmasını sağlamak, savaşı kısa sürede bitirmek isterler.
-Sömürgeciler savaştaki ilk ve en ağır yenilgilerini buradan alır. İstanbul ve Boğazlar işgalden kurtulur. Savaş uzar. Bulgaristan İttifakların yanında savaşa girer. Mustafa Kemal'in askeri dehası görülür (Kurtuluş Savaşı'nın lideri belli oldu). Rus Çarlığı çöker (Böylece Brest-Litowsk imzalanır) Savaş uzayınca ABD ve Japonya silah sanayileri sayesinde bayağı zenginleşir.
3-Irak-Basra Cephesi:İngiltere Hindistan yolunu güvenceye almak için açar. Petrol kaynakları ve Rusya'yla bağlantı sağlama düşüncesi de etkili.İngiltere Musul önlerine kadar Irak'ı işgal eder. (ama Musul'u savaşta değil, 7. maddeye dayanarak işgal edecek).
Not: Hem Çanakkale hem Irak cephesinin ortak yönü Rusya'ya ile bağlantıdır.
4-Kanal Cephesi:Almanya isteğiyle OD açar.Amaç İngiltere'nin Hindistan yolunu kesmek.Başarısız.OD Arap toprakları tehlikeye girer.
5-Yemen Hicaz Cephesi:Mc Mahon Antlaşması yüzünden Araplar ayaklanır.
6-Suriye Filistin Cephesi:Mustafa Kemal yener (İngiliz-Arap işbirliğini). Bu cepeheler ümmetçiliğin yalan olduğunu kanıtlar.
-Yardım cepheleri:Galiçya ve Makedonya
ABD SAVAŞA KATILIYOR
-Başta tarafsız,sadece itilaflara malzeme satar.Ama Almanya denizaltıyla falan buna saldırıp kaşınınca ve ABD ekonomisi olumsuz etkilenince "Yeter uleyn" diyip girer savaşa.
WILSON İLKELERİ:
1-Yenen devletler yenilenlerden toprak almayacak:Sömürgeciler bunu çarpıtır ve "manda" sistemi oturur.
2-Yenilenlerden savaş tazminatı alınmayacak:İtilaflar bunu da çarpıtıp yerine "onarım bedeli" ister.
3-Gizli paylaşım antlaşmaları geçersiz olacak.
4-Devletler arası barış adına örgüt kurulacak:Milletler Cemiyeti
5-Çoğunluktaki her millet bağımsız devletini kurabilecek:Osmanlılar için fena
6-OD'nin Türk bölgelerine kesin egemenlik tanınmalı:Mondros sonrası işgaller ne ola peki??
7-Boğazlar dünya ticaretine açılsın
-Savaşı kısaltır (ateşkes ister ittifaklar). OD azınlıklarına dayanak doğar. Milletler Cemiyeti kurulur.
SAVAŞ SONA ERİYOR
-Rusya'da devrim Almanya'yı umutlandırır.Almanya kazanacağını zanneder. Ama ABD savaşa girince...
-İngiltere'ye karşı Alman ekonomisi daha fazla dayanamaz. OD-Almanya arasında köprü olan Bulgaristan da savaştan çekilince...
-İttihatçilerin devri kapanmış olur.Yeni hükümet Mondros Ateşkes'ine razı gelir.
SONUÇLAR
-İmparatorluklar dağılır. Arap devletleri uzun süre İngiltere mandasında kalır.
-Milletler Cemiyeti kurulur.
-Rusya'da çarlık yerine sosyalizm gelir. Almanya'da Nazizm, İtalya'da Faşiszm türer.
-Sömürgecilik anlayışı değişmez, adı manda ve himaye olur.
-Savaş sonrası huzursuzluklar devam eder.
-Ağır koşullu barış antlaşmaları ileride 2. Dünya Savaşı'na sebep olacak.
-Sivil Savunma Örgütleri oluşur.
-Kurtuluş Savaşı'nın nedeni olur.
ANTLAŞMALAR
1-Versay Antlaşması:Almanya imzalar. Alsas Loren'i Fransa'ya verir. Sömürgelerinden vazgeçer. Hitler iktidara gelince bu antlaşma ihlal edilir ve II. Dünya Savaşı çıkar.
2-St.Germain Antlaşması:Avusturya imzalar. İmparatorluk yapısı biter.
3-Nöyyi Antlaşması:Bulgaristan imzalar. Makedonya ve B Trakya'dan vazgeçer.
4-Trianon Antlaşması:Avus'tan ayrılan Macaristan'la yapılır ve o da savaştan sorumlu tutulur.
5-Sevr Antlaşması:Yürürlüğe girmeyecek.
ISLAHATLAR-İSYANLAR
17. YY İÇ İSYANLARI
1-Merkez İsyanları:Kapıkulu Askerleri özellikle saray kadınları ve ulema kışkırtmalarıyla çıkarır.
-Neden:Otorite bozulması,Ocak'ta düzen ve disiplin eksikliği, maaşların zamanında ödenmemesi veya ayarı düşük akçeyle ödenmesi, cülus bahşişinin az bulunması.
-II. Osman Hotin Seferi sonrası Ocak'ı kapatmak ister ama askerler tarafından öldürülür (tarihte ilk)
-IV. Murad baskı uygulamalarıyla Ocak'ın ileri gitmesini önler.
-IV. Mehmet zamanında Vaka-i Vakvakiye yaşanır 30 devlet adamı katledilir.Sonra da tahttan indirilir. (Adamlar taht değişiminde etkili;demek siyasi bir güç olmuşlar)
2-Celali İsyanları:Anadolu'da çıkan isyanlar.
-Neden:Yönetimin bozulması,adaletsizlik,ağır vergi, Tımar sistemininin bozulması (üretim ve Tımar sipahilerinin gücü düşer). İran ve Avusturya savaşlarının yıpratıcı etkisi
3-Eyalet İsyanları:Bağlı hükümetlerde çıkar.
-Neden:Otorite bozulması,Yeniçerilerin zorbalıkları,haksız ve yasa dışı vergi toplanması,rüşvetle başa geçen devlet adamlarının keyfi uygulamaları,hükümet beylerinin OD hükümetine karşı çıkması
DURAKLAMA DÖNEMİ ISLAHATLARI
17. yy Islahatları:Batı yerine, Yükselme Dönemi'ndeki OD örnek alınır. Amaç isyanları bastırmaktır ve bunun için günü kurtarmaya yönelik, şiddete dayalı çözümler üretilir. Köklü kurumsal değişimler yok. Üstelik ıslahatçılar Yeniçerilerin,saray kadınlarının ve ulemanın tepkileriyle karşılaşır ve ıslahatlar haliyle ıslahatçıların hayatlarıyla sınırlı kalır.
-I.Ahmed:Kafes Usulü ve Ekber ve Erşed kanununu getirir.Kafes usulünün amacı şehzadelerin güçlenip otoriteyi tehdit etmesini önlemek iken;bu uygulama şehzadeleri ruhsal sorunlara,saray kadınlarının etkilerine ve deneyimsizliğe maruz bırakır.
*Kuyucu Murad Paşa:Baskı ve şiddete dayalı yönetim.
-II.Osman:Saray kadınlarının etkilerini azaltmak için saray dışından evlenir ve saray kadınlarının nefretini kazanır.Hele bir de Yeniçerileri kapatmayı deneyince saray kadınlarının da kışkırtmasıyla katledilir. Kadı ve müderrislerin ödeneklerini yeniden düzenler.
-IV. Murad:Zorbaları yok eder,saray kadınlarını önler,şiddetle güvenlik sağlar.İçki,tütün,kumar ve kahvehaneleri yasaklar,Celali isyanlarını bastırır.Kıyafet değiştirip halk arasına karışır,gece sokağa çıkma yasağı çıkarır.
*Koçi Bey Risalesi:Osmanlı aydını tarafından hazırlanan rapor.Dikkate alınmaz.
-Tarhuncu Ahmed Paşa:Maliyeye odaklanır,saray masraflarını kısar.Saray kadınları karşı çıkar ve öldürülür.
-Köprülüler Dönemi:Köprülü Mehmed+Köprülü Fazıl=Duraklama Dönemi'nde yükselme.
*Köprülü Mehmed:Şartları var(saray devlet işlerine karışmasın,memurluklara istediğini atasın,tüm öneriler saray tarafından kabul edilsin,hakkında şikayet olursa önce haberi olsun)Ulema anlaşmazlıklarını giderir.Zorbalıkları bastırır.Girit fethine başlar.Abhaza Hasan Paşa isyanlarını bastırır.
*Fazıl Ahmed:Vasvar Antlaşması'yla Erdel sorununu çözümler.Girit fethini tamamlar.Bucaş ile batıda en geniş sınırlara ulaşır.
*Merzifonlu Kara Mustafa:İç karışıklıklar yaşanmaz.OD'nin Rusya'dan başarılı olduğu Cehrn Antlaşması imzalanır.II. Viyana Kuşatması'nda kişisel hatalar yapar.
*Fazıl Mustafa:Halk rahat eder (vergiler düzenlenir).Celali isyanları bastırılır.Askeri ıslahatlar yapılır.Kutsal Bağlaşma Savaşları başarılı olur.
*Amcazade Hüseyin:Askeri ve idari ıslahatlar.İlk deniz kanunnamesi."Naima Tarihi" yazılır.
18. YY İSYAN VE ISLAHATLARI
I.Edirne Olayı:II.Mustafa başkenti Edirne'ye taşımayı düşünür ve Şeyhülislam Feyzullah Efendi'ye tepki duyulur(nepotist adam.II Musto tahttan iner,yerine III.Ahmo gelir.
Islahatlar:Habire Avrupalılara yenildiklerini görünce bir anlıyorlar geride kaldıklarını.Bu sefer batı örnek alınarak izellikle askeri alanda olmak üzere,diplomatik,sosyal ve eğitim alanlarında ıslahatlar yapılıyor.Ayaklanmalara karşın kalıcı çalışmalar da yapılabiliyor(itfaiye bölüğü,çiçek aşısı,Doğu klasikleri çevirisi vb)
LALE DEVRİ:III. Ahmed ve Nevşehirli Damat İbrahim devri.28 Çelebi Mehmed elçi olarak Avrupa'ya yollanır ve "Sefaretname" adlı raporu hazırlar.İlk Türk matbaası açılı (edebiyat,coğrafya,tarih kitapları basılır;din kitapları basılmaz).Kağıt,kumaş,çini imalathaneleri açılır.Çeviriler yapılır.Tulumbacı Ocağı (iftaiye) kurulur.İlk çiçek aşısı kullanılır.Köşkler,kasırlar,bahçeler yapılır(günümüze sayılı eserler kalır).
-Patrona Halil ayaklanması:Yöneticiler zevke düşkün,halk umurlarında değil.Doğuda İran seferleri yapılıyor ama önemseyen yok.Pasarofça göçmenleri de sorun oluşturmuş.
I. MAHMUD:Askeri alanda batılı uzmanlardan yararlanılır (Humbaracı Ahmed Paşa).Böylelikle Avus ve Rusya'yla başarıyla savaşılır.Topçu ve Humbaracı ocakları yeniden düzenlenir.Mühendishane-i Berri Hümayun denilen fen ve matematik ağırlıklı okul açılır ve burada batı tarzı kara subayı yetişir.
III. MUSTAFA:Ordunun yine düzenlenebileceğine inanmaz, o yüzden Macarlı Baron dö Tod ile Sürat Topçuları birliğini kurar.Astronomiyle ilgili bilim kitapları çevrilir.Çeşme felaketi yaşanınca donanmayı yenilemek için Mühendishane-i Bahri Hümayun okulu açılıp deniz subayı yetiştirilir.
I. ABDÜLHAMİT(HALİL PAŞA):Sürat topçularını geliştirme çabaları
III. SELİM:Şehzadelikten itibaren ıslahat için hazırlık yapan ilk padişah.Nizam-ı Cedid adı altında ıslahat programı düzenler.Yeniçerileri zorunlu eğitime tabi tutar,rüşvet-iltiması yasaklar,Nizam-ı Cedid ordusu oluşturur ve Avrupalı subaylar eğitim verir burada.Tohane,tershane,donanma yeniden düzenlenir.Fransızca eğitim veren topçu subayları için okul oluşur.400 ciltlik kütüphane yapılır.Devlet matbaası açılır. Bilim dilinde Arapçanın yerini Türkçe alır.Nizam-ı Cedid'in masraflarını karşılamak için İrad-ı Cedid vergisi toplanır halktan.Yerli malı kullanımı teşvik edilir. Avrupa'da denge siyaseti izlenir ve sürekli elçilikler bulunur.
-Kabakçı Mustafa İsyanı:Nizam-ı Cedid kapatılır ve IV. Musto tahta geçer. Ama Rusçuk ayanı Alemdar Mustafa Paşa buna karşı çıkınca Kabakçı Musto öldürülür.IV. Musto da bakar tahtı tehlikede Selim'i öldürür. Bu kez Alemdar yok öyle yağma diyip II. Mağmıd'ı padişah yapar ve kendisini sadrazam yaptırır.
19. YY ISLAHATLARI
II. MAHMUD
-Alemdar Mustafa Paşa ıslahatları:Sekban-ı Cedid ve Sened-i İttifak. Sened-i ittifak ile padişah ayanlara haklar tanıyıp kendi yetkilerini kısıtlar ve bir tür feodalleşmeye ortam hazırlanır.Halbuki bu ittifakın amacı güçlü bir merkezi yapı kurmak idi. Yeniçeriler bu adamdan memnun kalmayınca Alemdar öldürülür.
-II. Makmud ıslahatları:Devlet otoritesini canlandırmaya yönelik.
*Sekban-ı Cedid ocağı kapatılınca yerine Eşkinci Ocağı kurulur, Yeniçeriler yine "istemezük" diyince II. Mahmud esnaf ve askeri ocakların desteğiyle Ocak'ı kaldırır (Vakay-ı Hayriye). Böylelikle devlet otoritesi yeniden kazanılır.
*Devletin asker ihtiyacını karşılamak için Asakir-i Mansure-i Muhammediye ocağı kurulur. Harbiye, Tıbbiye okulları (ana dil Fransızca) açılır. Medreseler korunur ve İstanbul'da ilkokul zorunlu olur. Avrupa'ya öğrenci yollanır.
*Divan örgütü kapatılıp yerine Nazırlar Kurulu (Bakanlar Kurulu gibi) açılır.
*Memurlara maaş bağlanır onlara rütbe, nişan, resmi tek tip elbise uygulaması getirilir.
*Meclis adı altında yüksek mahkemeler kurulur.
*Müsadere (zoralım) yerine halka özel mülkiyet güvencesi verilir.
*Valiler redif denilen Avrupa tipi asker yetiştirmekle yükümlü olur.
*Müşirlikler ve muhtarlıklar kurulur.
*Nüfus sayımı yapılır (asker nüfusu belirlemek için).
*Mülk yazımı yapılır (kazanca uygun vergi için)
*Düzenli posta sistemi kurulur. Pasaport zorunluluğu ve karantina uygulaması getirilir.
*Halkın eşitliği vurgulanır.
*Takvim-i Vekayi gazetesi çıkarılır (Türkçe ve Fransızca)
*Yerli malı kumaşı zorunlu olur. Müslüman tüccarlara Avrupalılara tanınan gümrük indirimi tanınır.
*Tımar uygulaması biter.
TANZİMAT DÖNEMİ ISLAHATLARI:HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ
-Mustafa Reşit Paşa I. Abdülmecid döneminde hazırlar ve I. Meşrutiyet'e kadar devam eder. Prensipleri tüm halkın can,mal,namus güvenliğinin sağlanması;vergi adaleti ve askerliğin vatan hizmeti haline gelmesidir. Bunlar önceki ıslahatlardan farklıdır.
-Neden yayınlandı?
*Toprak bütünlüğünü koruyup Avrupa desteğini sağlamak ve iç işlerine karışmalarını önlemek
*Önceki ıslahatlardan daha etkili sonuç almak
-Esaslar neler?
*Din farkı gözetmeksizin herkes eşit ve bu devletin garantisi altında.
*Mahkemeler herkese açık ve kimse yargılanmadan cezalandırılamaz.
*Vergiler gelire göre düzenlenecek.
*Askerlik işleri düzene sokulacak.
*Herkes malına sahip çıkabilecek ve miras bırakabilecek.
*Rüşvet ve iltimas kalkacak
-Eeee sonuç?
*Mevcut mahkemeleri kaldırmak yerine yenilerini açtığı için köklü çözümler gerçekleşmedi ve hukuk karmaşası yaşandı.Asıl köklü çözüm Cumhuriyet döneminde gerçekleşecek.
*Anayasal hareketlerin başlangıcı olduğundan Magna Carta'ya benzeyebilir ama burada Magna Carta'dan farklı olarak padişahın isteği doğrultusunda yapılmış bir otolimitasyon söz konusudur (Tavandan tabana)
*Gavur=Müslüman olayı Müslümanların hoşuna gitmez. Gaymüslimler de zorunlu askerlik işini sevmez. Rusya'da rahatsız olur bu gelişmeden.
ISLAHAT FERMANI:Kırım Savaşı sonrası Avrupalıların desteğini toplayıp iç işlerine karışmayı önlemek için yapılır. Osmanlıcılık fikir akımı ön plana çıkar.
*Azınlıklara ayrıcalık tanınacak. Onlara küçük düşürücü hitaplar edilmeyecek. Onlar da devlet memuru olabilecek ve İl Genel Meclisi'ne üye olabilecek.
*Askerlik vatan görevi olmaktan çıkacak.
*Herkes OD topraklarında banka ve şirket kurabilecek(yabancı şirketler akın edecek;ülke sömürülecek)
*Mecelle hazırlanacak (Şer-i kurallara uygun medeni kanun-1926 Hukuk inkılabına kadar kalır)
I. MEŞRUTİYET
-Neden?
*Genç Osmanlılar kurtuluşu bunda görür (her kesimden halk mecliste temsil edilirse ortak Osmanlı ulusu oluşabilir. Hukuki eşitlik, sosyal adalet ve yurt sevgisi kavramı oluşabilir)
*Ekonomi fena halde:dış borçlar!
*Tanzimat ve Islahat Fermanları yetersiz
*Avrupa iç işlerimize karışmasın
-İlanı:Meşrutiyete karşı olan Abdülaziz'i Jöntürkler indirir, yerine V. Murat gelir (tırlatır), yerine II. Abdülhamit gelir ve meşrutiyeti ilan edeceğine söz verir. Parlemento padişahın seçtiği Ayanlar Meclisi ve halkın seçtiği Mebuslar Meclisi'nden oluşur (bırada önceki İl Genel Meclisi'nden adamlar olduğundan bürokratik tartışmalar rahatlıkla yapılabilinir). Kanun-i Esasi yürürlüğe girer ve padişahın hakları belirlenir. Padişahın sonsuz veto yetkisi ve yargıyı etkileyebilme yetkilerinin yanı sıra istediği zaman meclisi kapatma yetkisi de vardır.
-Niye bitti?
*Meşrutiyet halk hareketi değil, halk bilinçsiz, padişah da ısınamamış yeni yönetime;kim savunacak?
*Rejimi savunacak sistemli parti yok
*Gayrimüslimler mecliste aşırı isteklerde bulunuyor, tehlikeli durum
II. MEŞRUTİYET
-Ortam Abdülmecid'in baskıcı tutumuna kalır, Osmanlı aydınları da iyice anayasacılık ve hürriyetçilik konularında ateşlenir.İttihat ve Terakki Cemiyeti kurulur. Paris'te ve Şam'da (Mustafa Kemal'in Vatan ve Hürriyet Cemiyeti) cemiyetler kurulur meşrutiyetin yine ilanı için. (Mustafa Kemal 31 Mart olayına kadar İttihatçılarla birleşecek, sonra ordunun siyasete karışmasının tehlikesini anlayıp ayrılacak)
-İngiltere ve Rusya bu arada Reval Antlaşması imzalar, ama padişah tepkisiz, haliyle aydınlar tepkili=Meşrutiyet ilan edilir. Ama yeni bir anayasa düzenlenmez. Onun yerine padişahın keyfi meclisi kapama yetkisi sınırlandırılır, yasa önerme yetkisi meclise de sunulur, padişahın veto yetkisi 2'ye düşer ve yargıyı etkileme imkanı da azaltılır.
Gelişmeler: Tarımsal üretim için Ziraat Bankası ve Memleket Sandıkları, yeni siyasi partiler (İttihat ve Terakki, Hürriyet ve İtilaf, Ahrar), Osmanlıcık, Türkçülük, Turancılık fikir akımları
-31 Mart Ayaklanması: Rejim değişikliği için gerici ve yobazların çıkardığı isyan. Ahrar partisi ve İstanbul basını destekler. İttihatçilerin Hareket Ordusu bastırır. II. Abdülhamit yerine V. Mehmed (Reşad)geçer.
-Bab-ı Ali Baskını: Londra Konferansı kararlarına İttihatçılar tepki duyup yönetime el koyar.
1-Merkez İsyanları:Kapıkulu Askerleri özellikle saray kadınları ve ulema kışkırtmalarıyla çıkarır.
-Neden:Otorite bozulması,Ocak'ta düzen ve disiplin eksikliği, maaşların zamanında ödenmemesi veya ayarı düşük akçeyle ödenmesi, cülus bahşişinin az bulunması.
-II. Osman Hotin Seferi sonrası Ocak'ı kapatmak ister ama askerler tarafından öldürülür (tarihte ilk)
-IV. Murad baskı uygulamalarıyla Ocak'ın ileri gitmesini önler.
-IV. Mehmet zamanında Vaka-i Vakvakiye yaşanır 30 devlet adamı katledilir.Sonra da tahttan indirilir. (Adamlar taht değişiminde etkili;demek siyasi bir güç olmuşlar)
2-Celali İsyanları:Anadolu'da çıkan isyanlar.
-Neden:Yönetimin bozulması,adaletsizlik,ağır vergi, Tımar sistemininin bozulması (üretim ve Tımar sipahilerinin gücü düşer). İran ve Avusturya savaşlarının yıpratıcı etkisi
3-Eyalet İsyanları:Bağlı hükümetlerde çıkar.
-Neden:Otorite bozulması,Yeniçerilerin zorbalıkları,haksız ve yasa dışı vergi toplanması,rüşvetle başa geçen devlet adamlarının keyfi uygulamaları,hükümet beylerinin OD hükümetine karşı çıkması
DURAKLAMA DÖNEMİ ISLAHATLARI
17. yy Islahatları:Batı yerine, Yükselme Dönemi'ndeki OD örnek alınır. Amaç isyanları bastırmaktır ve bunun için günü kurtarmaya yönelik, şiddete dayalı çözümler üretilir. Köklü kurumsal değişimler yok. Üstelik ıslahatçılar Yeniçerilerin,saray kadınlarının ve ulemanın tepkileriyle karşılaşır ve ıslahatlar haliyle ıslahatçıların hayatlarıyla sınırlı kalır.
-I.Ahmed:Kafes Usulü ve Ekber ve Erşed kanununu getirir.Kafes usulünün amacı şehzadelerin güçlenip otoriteyi tehdit etmesini önlemek iken;bu uygulama şehzadeleri ruhsal sorunlara,saray kadınlarının etkilerine ve deneyimsizliğe maruz bırakır.
*Kuyucu Murad Paşa:Baskı ve şiddete dayalı yönetim.
-II.Osman:Saray kadınlarının etkilerini azaltmak için saray dışından evlenir ve saray kadınlarının nefretini kazanır.Hele bir de Yeniçerileri kapatmayı deneyince saray kadınlarının da kışkırtmasıyla katledilir. Kadı ve müderrislerin ödeneklerini yeniden düzenler.
-IV. Murad:Zorbaları yok eder,saray kadınlarını önler,şiddetle güvenlik sağlar.İçki,tütün,kumar ve kahvehaneleri yasaklar,Celali isyanlarını bastırır.Kıyafet değiştirip halk arasına karışır,gece sokağa çıkma yasağı çıkarır.
*Koçi Bey Risalesi:Osmanlı aydını tarafından hazırlanan rapor.Dikkate alınmaz.
-Tarhuncu Ahmed Paşa:Maliyeye odaklanır,saray masraflarını kısar.Saray kadınları karşı çıkar ve öldürülür.
-Köprülüler Dönemi:Köprülü Mehmed+Köprülü Fazıl=Duraklama Dönemi'nde yükselme.
*Köprülü Mehmed:Şartları var(saray devlet işlerine karışmasın,memurluklara istediğini atasın,tüm öneriler saray tarafından kabul edilsin,hakkında şikayet olursa önce haberi olsun)Ulema anlaşmazlıklarını giderir.Zorbalıkları bastırır.Girit fethine başlar.Abhaza Hasan Paşa isyanlarını bastırır.
*Fazıl Ahmed:Vasvar Antlaşması'yla Erdel sorununu çözümler.Girit fethini tamamlar.Bucaş ile batıda en geniş sınırlara ulaşır.
*Merzifonlu Kara Mustafa:İç karışıklıklar yaşanmaz.OD'nin Rusya'dan başarılı olduğu Cehrn Antlaşması imzalanır.II. Viyana Kuşatması'nda kişisel hatalar yapar.
*Fazıl Mustafa:Halk rahat eder (vergiler düzenlenir).Celali isyanları bastırılır.Askeri ıslahatlar yapılır.Kutsal Bağlaşma Savaşları başarılı olur.
*Amcazade Hüseyin:Askeri ve idari ıslahatlar.İlk deniz kanunnamesi."Naima Tarihi" yazılır.
18. YY İSYAN VE ISLAHATLARI
I.Edirne Olayı:II.Mustafa başkenti Edirne'ye taşımayı düşünür ve Şeyhülislam Feyzullah Efendi'ye tepki duyulur(nepotist adam.II Musto tahttan iner,yerine III.Ahmo gelir.
Islahatlar:Habire Avrupalılara yenildiklerini görünce bir anlıyorlar geride kaldıklarını.Bu sefer batı örnek alınarak izellikle askeri alanda olmak üzere,diplomatik,sosyal ve eğitim alanlarında ıslahatlar yapılıyor.Ayaklanmalara karşın kalıcı çalışmalar da yapılabiliyor(itfaiye bölüğü,çiçek aşısı,Doğu klasikleri çevirisi vb)
LALE DEVRİ:III. Ahmed ve Nevşehirli Damat İbrahim devri.28 Çelebi Mehmed elçi olarak Avrupa'ya yollanır ve "Sefaretname" adlı raporu hazırlar.İlk Türk matbaası açılı (edebiyat,coğrafya,tarih kitapları basılır;din kitapları basılmaz).Kağıt,kumaş,çini imalathaneleri açılır.Çeviriler yapılır.Tulumbacı Ocağı (iftaiye) kurulur.İlk çiçek aşısı kullanılır.Köşkler,kasırlar,bahçeler yapılır(günümüze sayılı eserler kalır).
-Patrona Halil ayaklanması:Yöneticiler zevke düşkün,halk umurlarında değil.Doğuda İran seferleri yapılıyor ama önemseyen yok.Pasarofça göçmenleri de sorun oluşturmuş.
I. MAHMUD:Askeri alanda batılı uzmanlardan yararlanılır (Humbaracı Ahmed Paşa).Böylelikle Avus ve Rusya'yla başarıyla savaşılır.Topçu ve Humbaracı ocakları yeniden düzenlenir.Mühendishane-i Berri Hümayun denilen fen ve matematik ağırlıklı okul açılır ve burada batı tarzı kara subayı yetişir.
III. MUSTAFA:Ordunun yine düzenlenebileceğine inanmaz, o yüzden Macarlı Baron dö Tod ile Sürat Topçuları birliğini kurar.Astronomiyle ilgili bilim kitapları çevrilir.Çeşme felaketi yaşanınca donanmayı yenilemek için Mühendishane-i Bahri Hümayun okulu açılıp deniz subayı yetiştirilir.
I. ABDÜLHAMİT(HALİL PAŞA):Sürat topçularını geliştirme çabaları
III. SELİM:Şehzadelikten itibaren ıslahat için hazırlık yapan ilk padişah.Nizam-ı Cedid adı altında ıslahat programı düzenler.Yeniçerileri zorunlu eğitime tabi tutar,rüşvet-iltiması yasaklar,Nizam-ı Cedid ordusu oluşturur ve Avrupalı subaylar eğitim verir burada.Tohane,tershane,donanma yeniden düzenlenir.Fransızca eğitim veren topçu subayları için okul oluşur.400 ciltlik kütüphane yapılır.Devlet matbaası açılır. Bilim dilinde Arapçanın yerini Türkçe alır.Nizam-ı Cedid'in masraflarını karşılamak için İrad-ı Cedid vergisi toplanır halktan.Yerli malı kullanımı teşvik edilir. Avrupa'da denge siyaseti izlenir ve sürekli elçilikler bulunur.
-Kabakçı Mustafa İsyanı:Nizam-ı Cedid kapatılır ve IV. Musto tahta geçer. Ama Rusçuk ayanı Alemdar Mustafa Paşa buna karşı çıkınca Kabakçı Musto öldürülür.IV. Musto da bakar tahtı tehlikede Selim'i öldürür. Bu kez Alemdar yok öyle yağma diyip II. Mağmıd'ı padişah yapar ve kendisini sadrazam yaptırır.
19. YY ISLAHATLARI
II. MAHMUD
-Alemdar Mustafa Paşa ıslahatları:Sekban-ı Cedid ve Sened-i İttifak. Sened-i ittifak ile padişah ayanlara haklar tanıyıp kendi yetkilerini kısıtlar ve bir tür feodalleşmeye ortam hazırlanır.Halbuki bu ittifakın amacı güçlü bir merkezi yapı kurmak idi. Yeniçeriler bu adamdan memnun kalmayınca Alemdar öldürülür.
-II. Makmud ıslahatları:Devlet otoritesini canlandırmaya yönelik.
*Sekban-ı Cedid ocağı kapatılınca yerine Eşkinci Ocağı kurulur, Yeniçeriler yine "istemezük" diyince II. Mahmud esnaf ve askeri ocakların desteğiyle Ocak'ı kaldırır (Vakay-ı Hayriye). Böylelikle devlet otoritesi yeniden kazanılır.
*Devletin asker ihtiyacını karşılamak için Asakir-i Mansure-i Muhammediye ocağı kurulur. Harbiye, Tıbbiye okulları (ana dil Fransızca) açılır. Medreseler korunur ve İstanbul'da ilkokul zorunlu olur. Avrupa'ya öğrenci yollanır.
*Divan örgütü kapatılıp yerine Nazırlar Kurulu (Bakanlar Kurulu gibi) açılır.
*Memurlara maaş bağlanır onlara rütbe, nişan, resmi tek tip elbise uygulaması getirilir.
*Meclis adı altında yüksek mahkemeler kurulur.
*Müsadere (zoralım) yerine halka özel mülkiyet güvencesi verilir.
*Valiler redif denilen Avrupa tipi asker yetiştirmekle yükümlü olur.
*Müşirlikler ve muhtarlıklar kurulur.
*Nüfus sayımı yapılır (asker nüfusu belirlemek için).
*Mülk yazımı yapılır (kazanca uygun vergi için)
*Düzenli posta sistemi kurulur. Pasaport zorunluluğu ve karantina uygulaması getirilir.
*Halkın eşitliği vurgulanır.
*Takvim-i Vekayi gazetesi çıkarılır (Türkçe ve Fransızca)
*Yerli malı kumaşı zorunlu olur. Müslüman tüccarlara Avrupalılara tanınan gümrük indirimi tanınır.
*Tımar uygulaması biter.
TANZİMAT DÖNEMİ ISLAHATLARI:HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ
-Mustafa Reşit Paşa I. Abdülmecid döneminde hazırlar ve I. Meşrutiyet'e kadar devam eder. Prensipleri tüm halkın can,mal,namus güvenliğinin sağlanması;vergi adaleti ve askerliğin vatan hizmeti haline gelmesidir. Bunlar önceki ıslahatlardan farklıdır.
-Neden yayınlandı?
*Toprak bütünlüğünü koruyup Avrupa desteğini sağlamak ve iç işlerine karışmalarını önlemek
*Önceki ıslahatlardan daha etkili sonuç almak
-Esaslar neler?
*Din farkı gözetmeksizin herkes eşit ve bu devletin garantisi altında.
*Mahkemeler herkese açık ve kimse yargılanmadan cezalandırılamaz.
*Vergiler gelire göre düzenlenecek.
*Askerlik işleri düzene sokulacak.
*Herkes malına sahip çıkabilecek ve miras bırakabilecek.
*Rüşvet ve iltimas kalkacak
-Eeee sonuç?
*Mevcut mahkemeleri kaldırmak yerine yenilerini açtığı için köklü çözümler gerçekleşmedi ve hukuk karmaşası yaşandı.Asıl köklü çözüm Cumhuriyet döneminde gerçekleşecek.
*Anayasal hareketlerin başlangıcı olduğundan Magna Carta'ya benzeyebilir ama burada Magna Carta'dan farklı olarak padişahın isteği doğrultusunda yapılmış bir otolimitasyon söz konusudur (Tavandan tabana)
*Gavur=Müslüman olayı Müslümanların hoşuna gitmez. Gaymüslimler de zorunlu askerlik işini sevmez. Rusya'da rahatsız olur bu gelişmeden.
ISLAHAT FERMANI:Kırım Savaşı sonrası Avrupalıların desteğini toplayıp iç işlerine karışmayı önlemek için yapılır. Osmanlıcılık fikir akımı ön plana çıkar.
*Azınlıklara ayrıcalık tanınacak. Onlara küçük düşürücü hitaplar edilmeyecek. Onlar da devlet memuru olabilecek ve İl Genel Meclisi'ne üye olabilecek.
*Askerlik vatan görevi olmaktan çıkacak.
*Herkes OD topraklarında banka ve şirket kurabilecek(yabancı şirketler akın edecek;ülke sömürülecek)
*Mecelle hazırlanacak (Şer-i kurallara uygun medeni kanun-1926 Hukuk inkılabına kadar kalır)
I. MEŞRUTİYET
-Neden?
*Genç Osmanlılar kurtuluşu bunda görür (her kesimden halk mecliste temsil edilirse ortak Osmanlı ulusu oluşabilir. Hukuki eşitlik, sosyal adalet ve yurt sevgisi kavramı oluşabilir)
*Ekonomi fena halde:dış borçlar!
*Tanzimat ve Islahat Fermanları yetersiz
*Avrupa iç işlerimize karışmasın
-İlanı:Meşrutiyete karşı olan Abdülaziz'i Jöntürkler indirir, yerine V. Murat gelir (tırlatır), yerine II. Abdülhamit gelir ve meşrutiyeti ilan edeceğine söz verir. Parlemento padişahın seçtiği Ayanlar Meclisi ve halkın seçtiği Mebuslar Meclisi'nden oluşur (bırada önceki İl Genel Meclisi'nden adamlar olduğundan bürokratik tartışmalar rahatlıkla yapılabilinir). Kanun-i Esasi yürürlüğe girer ve padişahın hakları belirlenir. Padişahın sonsuz veto yetkisi ve yargıyı etkileyebilme yetkilerinin yanı sıra istediği zaman meclisi kapatma yetkisi de vardır.
-Niye bitti?
*Meşrutiyet halk hareketi değil, halk bilinçsiz, padişah da ısınamamış yeni yönetime;kim savunacak?
*Rejimi savunacak sistemli parti yok
*Gayrimüslimler mecliste aşırı isteklerde bulunuyor, tehlikeli durum
II. MEŞRUTİYET
-Ortam Abdülmecid'in baskıcı tutumuna kalır, Osmanlı aydınları da iyice anayasacılık ve hürriyetçilik konularında ateşlenir.İttihat ve Terakki Cemiyeti kurulur. Paris'te ve Şam'da (Mustafa Kemal'in Vatan ve Hürriyet Cemiyeti) cemiyetler kurulur meşrutiyetin yine ilanı için. (Mustafa Kemal 31 Mart olayına kadar İttihatçılarla birleşecek, sonra ordunun siyasete karışmasının tehlikesini anlayıp ayrılacak)
-İngiltere ve Rusya bu arada Reval Antlaşması imzalar, ama padişah tepkisiz, haliyle aydınlar tepkili=Meşrutiyet ilan edilir. Ama yeni bir anayasa düzenlenmez. Onun yerine padişahın keyfi meclisi kapama yetkisi sınırlandırılır, yasa önerme yetkisi meclise de sunulur, padişahın veto yetkisi 2'ye düşer ve yargıyı etkileme imkanı da azaltılır.
Gelişmeler: Tarımsal üretim için Ziraat Bankası ve Memleket Sandıkları, yeni siyasi partiler (İttihat ve Terakki, Hürriyet ve İtilaf, Ahrar), Osmanlıcık, Türkçülük, Turancılık fikir akımları
-31 Mart Ayaklanması: Rejim değişikliği için gerici ve yobazların çıkardığı isyan. Ahrar partisi ve İstanbul basını destekler. İttihatçilerin Hareket Ordusu bastırır. II. Abdülhamit yerine V. Mehmed (Reşad)geçer.
-Bab-ı Ali Baskını: Londra Konferansı kararlarına İttihatçılar tepki duyup yönetime el koyar.
23 Ocak 2012 Pazartesi
OSMANLILARDA GERİLEME DÖNEMİ (1699-1792)
-Karlofça ve Yaş Antlaşmaları arasındaki dönem.
-Genel Siyaset:Islahatlarla (özellikle askeri) eski gücü yakalamak, Karlofça ve İstanbul Antlaşmaları'nda kaybedilen toprakları geri almak
-Genel Özellikler:
1-Duraklama sonunda kaybedilen toprakları geri alalım diye işe girerler,daha çok toprak kayıplarıyla çıkarlar.
2-Batı üstünlüğü ilk kez tanınır ve batı kültürü yakından tanınmaya çalışılır. Çünkü OD ıslahatları yetersizdir.
3-En büyük tehdit Rus Çarlığından gelir ve bu dönemde OD-Rus Savaşları yoğunlaşır.
4-Daha çok kendisine karşı yapılan ittifaklarla savaşır.
5-Kapitülasyonlar sürekli hale gelir ve kapitülasyonlardan yararlanan devlet sayısı artar.
SİYASİ GELİŞMELER
1-Prut Savaşı:Rusya sıcak denizlere inmek için İsveç'i Baltık Denizi mücadelesinde yener;müttefik arayan İsveç Kralı OD'ye sığınır. Rusya ayrıca Eflak-Boğdan'da bölücü propogandalar yaymakta. OD'nin de zaten canı İstanbul Antlaşması'nda yanmış, intikam arar, "ulan ben bi halledeyim şunu" diye Prut'ta Rusları çok pis yener (Sadrazam Baltacı Mehmed Paşa!). Prut Antlaşması izlanır ama antlaşma pek ağır şartlar içermez. (Çünkü Baltacı Mehmed şımarık Yeniçerilere güvenmemiş, Azak kalesi amacına da zaten ulaşmış) Şartlar:
-Ruslar Lehistan'ın iç işlerine karışmasın.
-Azak Kalesi OD'ye geri verilsin (vb. İstanbul Antlaşması'nın rövanşını alıyor OD).
-İsveç Kralı serbestçe evine dönsün.
2-OD-Avus-Venedik Savaşı:Venedik Mora'yı Karlofça ile OD'den almış,ama Mora yeni baskıcı yönetime alışamamış.O yüzden Mora OD'den yardım ister.OD de" fırsat bu fırsat,hem bu Venedik hırbosu gemilerime de saldırmış hadi Karlofça'nın acısını çıkarayım" diyip savaş açar ve Venedik'i yener.Sonra da Avusturya "Amanin sıra bende beni de vuracak bu OD" diye tırsar ve"Karlofça'yı çiğnedin ulan OD" bahanesiyle savaşa girer.Sonra da OD'nin kendi açtığı savaş başına patlar ve OD Pasarofça Antlaşması'na razı gelir
*Yeni toprak kayıpları
*Pasarofça için arabuluculuk yapan İngiltere ve Hollanda'ya kapitülasyon tanınır (İngiltere'ye ilk kapitülasyon Sokollu'da tanınmış)
*OD "biraz dinlenmem lazım,bakayım şu batı ne alemde" diyip Lale Devri istirahatine çekilir.
*Batıda kaybettiği toprakları İran'dan telafi etmeye çalışır=İstanbul Antlaşması
3-İstanbul Antlaşması:OD Hazar çevresine egemen olmak ister.Ruslar pırtlar yine "Hadii OD savaşıyoz" diye, ama Fransa araya girince savaşmak yerine İran'a karşı ittifak yapıp İran batı topraklarını aralarında paylaşırlar.
4-OD-İran Savaşı:İran OD-Rus ittifakına kızıp iki devlete savaş açar.OD Kırım kuvvetlerini yollayacakken Rusya buna engel olur, ittifak yalan, OD-Rus Savaşı olur onun yerine.
*"Eh be OD milyon yıldır İran'la savaşıyorsun hani ne aldık?" diyen İstanbul'da Patrona Halil İsyanı çıkar ve taht değişimi olur.III. Ahmo yerine I. Mağmıd gelir ve İran'da yine üstünlük kurar. Ahmed Paşa Antlaşması ile İran bazı topraklarını OD'ye verir.
5-OD-Avusturya-Rus Savaşı:Rusya bayağı kaşınır, Leh Kralı da ölür ve Lehistan meselesi yine pırtlar; OD Avus-Rus ittifakıyla savaşır ve savaş Fransa ara buluculuğuyla biter (tabi Fransa'ya sürekli kapitülasyoon).I.Mahmud'un askeri düzenlemeler sağ olsun başarılı olunur. Belgrad Antlaşması'yla Belgrad geri alınır ve OD'nin Karadeniz'deki tek güç olduğu son kez onaylanır (OD'nin bu dönemdeki son kazançlı antlaşması). Rusya Avrupa'nın büyük devletlerinden biri sayılır.
6-OD-İran Savaşı:Son OD-İran Savaşı.Kasr-ı Şirin sınırları aynı.1932 Tahran İtilafnamesi'yle de onaylanır.
7-OD-Rus Savaşı:Rusya Karadeniz'i ister.Kendi adayını Leh Kralı seçtirir.Leh vatanseverleri OD'ye sığınır.Ruslar da Lehlileri kovalama bahanesiyle OD topraklarına girip katliam yapar.
*Çeşme felaketinde Rus donanması OD donanmasını yakar. Buralara Ruslar İngiltere'nin izniyle gelebilir.
*Rusya Lehistan'ı alıp Avusturya ve Prusya'yla paylaşır (Avrupa tepkisi çekmemek için bu paylaşımcılık)
*Küçük Kaynarca Antlaşması:Kırım bağımsız(Müslüman-Türk yurdu kaybedilir)Rusya OD topraklarındaki ortodoksların hanisi(dini kışkırtmalarına tam gaz devam).Rusya da kapitülasyondan yararlanacak,Karadeniz'le Akdeniz limanlarında istediği gibi dolaşacak (Karadeniz'de OD üstünlüğü nanay)
***Küçükkaynarca kapitülasyonları SSCB-Ankara Hükümeti arası Moskova Antlaşması'yla biter.
8-1779 Aynalıkavak Antlaşması:Kırım stratejik olarak Rusya için mühim,Kırım'a sahip olmak ister.Ani baskınla işgal eder.OD dellenir ve tam savaşacakken Fransa araya girer ve bu antlaşma imzalanır.Ruslar kendi adaylarının han ilan edilmesi şartıyla geri çekilir.Ama 4 yıl sonra yine işgal ve ilhak eder.
9-OD-Avus-Rus Savaşı:Avus ve Rusya ittifak kurup OD'yi paylaşmak ister.Rusya bu sefer de gitmiş bir Grek projesi tutturmuştur (kendi çapında Bizans'ı canlandırıp Boğazlara ve Karadeniz'e egemen olacak).Tam OD bunların elinde maskara olacakken Fransız İhtilali olur ve Avus Zihtovi Antlaşması'yla çekilir(aldığı yerleri geri verir).Rusya da baktı yalnız kaldı, OD'nin barış önerisini kabul eder ve Yaş Antlaşması'nı imzalar (Kırım Rusların olur, Karadeniz'de Rus etkinliği artar.)
*Osmanlı devleti artık denge politikası izlemeye başlar ve gerileme dönemi başlar.
-Genel Siyaset:Islahatlarla (özellikle askeri) eski gücü yakalamak, Karlofça ve İstanbul Antlaşmaları'nda kaybedilen toprakları geri almak
-Genel Özellikler:
1-Duraklama sonunda kaybedilen toprakları geri alalım diye işe girerler,daha çok toprak kayıplarıyla çıkarlar.
2-Batı üstünlüğü ilk kez tanınır ve batı kültürü yakından tanınmaya çalışılır. Çünkü OD ıslahatları yetersizdir.
3-En büyük tehdit Rus Çarlığından gelir ve bu dönemde OD-Rus Savaşları yoğunlaşır.
4-Daha çok kendisine karşı yapılan ittifaklarla savaşır.
5-Kapitülasyonlar sürekli hale gelir ve kapitülasyonlardan yararlanan devlet sayısı artar.
SİYASİ GELİŞMELER
1-Prut Savaşı:Rusya sıcak denizlere inmek için İsveç'i Baltık Denizi mücadelesinde yener;müttefik arayan İsveç Kralı OD'ye sığınır. Rusya ayrıca Eflak-Boğdan'da bölücü propogandalar yaymakta. OD'nin de zaten canı İstanbul Antlaşması'nda yanmış, intikam arar, "ulan ben bi halledeyim şunu" diye Prut'ta Rusları çok pis yener (Sadrazam Baltacı Mehmed Paşa!). Prut Antlaşması izlanır ama antlaşma pek ağır şartlar içermez. (Çünkü Baltacı Mehmed şımarık Yeniçerilere güvenmemiş, Azak kalesi amacına da zaten ulaşmış) Şartlar:
-Ruslar Lehistan'ın iç işlerine karışmasın.
-Azak Kalesi OD'ye geri verilsin (vb. İstanbul Antlaşması'nın rövanşını alıyor OD).
-İsveç Kralı serbestçe evine dönsün.
2-OD-Avus-Venedik Savaşı:Venedik Mora'yı Karlofça ile OD'den almış,ama Mora yeni baskıcı yönetime alışamamış.O yüzden Mora OD'den yardım ister.OD de" fırsat bu fırsat,hem bu Venedik hırbosu gemilerime de saldırmış hadi Karlofça'nın acısını çıkarayım" diyip savaş açar ve Venedik'i yener.Sonra da Avusturya "Amanin sıra bende beni de vuracak bu OD" diye tırsar ve"Karlofça'yı çiğnedin ulan OD" bahanesiyle savaşa girer.Sonra da OD'nin kendi açtığı savaş başına patlar ve OD Pasarofça Antlaşması'na razı gelir
*Yeni toprak kayıpları
*Pasarofça için arabuluculuk yapan İngiltere ve Hollanda'ya kapitülasyon tanınır (İngiltere'ye ilk kapitülasyon Sokollu'da tanınmış)
*OD "biraz dinlenmem lazım,bakayım şu batı ne alemde" diyip Lale Devri istirahatine çekilir.
*Batıda kaybettiği toprakları İran'dan telafi etmeye çalışır=İstanbul Antlaşması
3-İstanbul Antlaşması:OD Hazar çevresine egemen olmak ister.Ruslar pırtlar yine "Hadii OD savaşıyoz" diye, ama Fransa araya girince savaşmak yerine İran'a karşı ittifak yapıp İran batı topraklarını aralarında paylaşırlar.
4-OD-İran Savaşı:İran OD-Rus ittifakına kızıp iki devlete savaş açar.OD Kırım kuvvetlerini yollayacakken Rusya buna engel olur, ittifak yalan, OD-Rus Savaşı olur onun yerine.
*"Eh be OD milyon yıldır İran'la savaşıyorsun hani ne aldık?" diyen İstanbul'da Patrona Halil İsyanı çıkar ve taht değişimi olur.III. Ahmo yerine I. Mağmıd gelir ve İran'da yine üstünlük kurar. Ahmed Paşa Antlaşması ile İran bazı topraklarını OD'ye verir.
5-OD-Avusturya-Rus Savaşı:Rusya bayağı kaşınır, Leh Kralı da ölür ve Lehistan meselesi yine pırtlar; OD Avus-Rus ittifakıyla savaşır ve savaş Fransa ara buluculuğuyla biter (tabi Fransa'ya sürekli kapitülasyoon).I.Mahmud'un askeri düzenlemeler sağ olsun başarılı olunur. Belgrad Antlaşması'yla Belgrad geri alınır ve OD'nin Karadeniz'deki tek güç olduğu son kez onaylanır (OD'nin bu dönemdeki son kazançlı antlaşması). Rusya Avrupa'nın büyük devletlerinden biri sayılır.
6-OD-İran Savaşı:Son OD-İran Savaşı.Kasr-ı Şirin sınırları aynı.1932 Tahran İtilafnamesi'yle de onaylanır.
7-OD-Rus Savaşı:Rusya Karadeniz'i ister.Kendi adayını Leh Kralı seçtirir.Leh vatanseverleri OD'ye sığınır.Ruslar da Lehlileri kovalama bahanesiyle OD topraklarına girip katliam yapar.
*Çeşme felaketinde Rus donanması OD donanmasını yakar. Buralara Ruslar İngiltere'nin izniyle gelebilir.
*Rusya Lehistan'ı alıp Avusturya ve Prusya'yla paylaşır (Avrupa tepkisi çekmemek için bu paylaşımcılık)
*Küçük Kaynarca Antlaşması:Kırım bağımsız(Müslüman-Türk yurdu kaybedilir)Rusya OD topraklarındaki ortodoksların hanisi(dini kışkırtmalarına tam gaz devam).Rusya da kapitülasyondan yararlanacak,Karadeniz'le Akdeniz limanlarında istediği gibi dolaşacak (Karadeniz'de OD üstünlüğü nanay)
***Küçükkaynarca kapitülasyonları SSCB-Ankara Hükümeti arası Moskova Antlaşması'yla biter.
8-1779 Aynalıkavak Antlaşması:Kırım stratejik olarak Rusya için mühim,Kırım'a sahip olmak ister.Ani baskınla işgal eder.OD dellenir ve tam savaşacakken Fransa araya girer ve bu antlaşma imzalanır.Ruslar kendi adaylarının han ilan edilmesi şartıyla geri çekilir.Ama 4 yıl sonra yine işgal ve ilhak eder.
9-OD-Avus-Rus Savaşı:Avus ve Rusya ittifak kurup OD'yi paylaşmak ister.Rusya bu sefer de gitmiş bir Grek projesi tutturmuştur (kendi çapında Bizans'ı canlandırıp Boğazlara ve Karadeniz'e egemen olacak).Tam OD bunların elinde maskara olacakken Fransız İhtilali olur ve Avus Zihtovi Antlaşması'yla çekilir(aldığı yerleri geri verir).Rusya da baktı yalnız kaldı, OD'nin barış önerisini kabul eder ve Yaş Antlaşması'nı imzalar (Kırım Rusların olur, Karadeniz'de Rus etkinliği artar.)
*Osmanlı devleti artık denge politikası izlemeye başlar ve gerileme dönemi başlar.
OSMANLILARDA DURAKLAMA DÖNEMİ (1579-1699)
-Sokollu'yla başlar ve Karlofça'yla biter.
-Şehzadeler sancak eğitiminden kafes sistemine geçerek eğitim görür: yetersiz padişahlar yetişir
-I. Ahmed "Saltanat Yasası"nı kesin belirler.
-İlk ıslahat çalışmaları başlar (Batı kurumları ve teknolojisi baz alınarak)
-İstanbul ve Celali isyanlarıyla dolu (Celali isyanlarını Kuyucu Murat Paşa şiddet ile geçici olarak bastırır)
-Dirlik sisteminde bozulmalar
-Uzun ve kazançsız seferler
-Yeniçeri Ocağı'nda "Ocak devlet içindir anlayışı" tersine döner. (Woww)
NEDENLER
-İç nedenler
-OD kişi devletidir (hükümdarla özdeşleşen). Haliyle padişahın çok vasıflı olması gerekir;ama kafes sistemiyle eğitilmiş zevk düşkünü yeni padişahlar yetersizdir. Bu yüzden merkezi otorite yalan olur; rüşvet ve iltimas artar, saray kadınları ve Yeniçeri ocağı güçlenir, ulema çıkarına bakar.
-III. Murad ile devşirmede bozulmalar oluşur (askere alınmada usulsüzlükler). Yeniçeri ocağı ve Tımar Sistemi'nin bozulmasına bağlı olarak Eyalet Ordusu bozulmaları meydana gelir. Donanma da önemsenmez. İşlevsiz seferler de ekonomiyi olumsuz etkiler.
-Gelir-gider dengesi bozulur. Ganimetler azalır. Yıllık vergiler zamanında toplanamaz. İşletmelere önem verilmez.Ama ulufe ve cülus bahşişleri, sefer giderleri, kafes sisteminden dolayı da saray masrafları artar. Kapitülasyonlar da tuz serpmek gibi olur ve coğrafi keşifler yüzünden ticaret yollarından yarar sağlamayaz OD.
-Eğitim sistemi bozulur. Medreseler batı bilimleri izlenemeyince çağının gerisinde kalır. Bir de üstüne "beşik uleması" denen sistem gelince vohooooy. (BU DEVLET 20. YY'A KADAR NASIL DAYANMIŞ ACEP)
-Dış nedenler
-Fetih politikası yüzünden çağının en güçlü devletleriyle komşu olmuş, doğal sınırlarına ulaşmış. (Doğruda İran Dağları, Batıda Baltık Denizi, Kuzeyde Ukrayna Stepleri, Güneyde Sahra Çölü)
-Güçsüzleşen OD'ye karşı Avrupa devletleri ortak hareket eder.
-Coğrafi Keşifler
-Rönesans ve Reform hareketlerini OD izleyemez.
OD-İRAN İLİŞKİLERİ
I.(III.Murad): OD İran'daki taht kavgasından yararlanır.Ferhat Paşa Antlaşması(doğudaki en geniş sınırlar)
II(I.Ahmed):OD-Avustırya savaşları ve Celali İsyanları'nı fırsat bilen İran Ferhat Paşa Antlaşması'nda kaybettiklerini geri almak ister. Alır da. Nasuh Paşa Antlaşması ile.
III:İran Nasuh Paşa kararlarını çiğner.Serav Antlaşması ile Nasuh Paşa şartlarını onaylar İran.
IV(IV.Murad):İran Anadolu'yu kışkırtıp Bağdat'ı alınca olur. Kasr-ı Şirin ile bugünkü doğu sınırları çizilir.
OD-VENEDİK İLİŞKİLERİ:Girit sorunu. OD Ege ve Akdeniz güvenliği için adayı almalı(Girit Venedik'in üssü).Venedik Çanakkale'yi ablukaya almış,Bozcaada ve Limni'yi de almış.Köprülü Fazıl Ahmed Paşa alır.
*19. yy:ada şark meselesi ve Megalo İdea'nın parçası,Yunanistan'la savaşların nedeni.1913 Atina Antlaşması ile Yunanistan'a bırakılır.
OD-LEHİSTAN İLİŞKİLERİ:Sokollu Lehistan'ı himaye altına almıştı,III.Murad zamanı himayeden çıkar.
Hotin Seferi (II. Osman):Avusturya Lehistan'ı kışkırtır, Lehistan OD iç işlerine karışır.II.Osman tam istediği sonucu alacakken Yeniçerilerin disiplinsizliği pırtlar.Lehistan iç işlere karışmamayı kabul eder ve Hotin Kalesi OD'ye bırakılır. Sefer sonucu II. Osman Ocak'ı kaldırmak ister, ama Yeniçeriler onu öldürür.
II (IV. Mehmed):Köprülü Fazıl Ahmed Paşa düzenler.OD topraklarına sığınan Rus Kazaklara Lehistan saldırınca çıkar. Bucaş Antlaşması ile batıda en geniş sınırlar çizilir. (son toprak kazanımı)
OD-AVUSTURYA İLİŞKİLERİ:Kanuni'yle başlar."Batıda üstünlük kavgası "Sorun:Macaristan ve Erdel.
I:Sınır çatışmalarından doğan savaş.III. Mehmet (sancağa son çıkan ve II. Selim'in çiğnediği geleneğe geri dönüp ordusu başında savaşan) Haçova Savaşı'nı kazanır,ama Safevi tehditi ve Celali İsyanları yüzünden Zitvatorok Antlaşması'na razı olur ve Avusturya üzerinde kurduğu siyasi üstünlüğü kaybeder.
II:Köprülü Fazıl Ahmed seferi.Avusturya Erdel topraklarına saldırır.Erdel OD'de kalır.(Vasvar Antlaşması)
II. Viyana Kuşatması:Macarlar mezhep baskılarından dolayı Avusturya'ya karşı OD'den yardım ister.OD'nin de zaten Viyana Kalesi'nde gözü var.Başarısız,Budin'ne geri çekilinir.
*Bu bozgunla OD'nin eski gücünün olmadığı Avrupa anlar ve karşı saldırıya geçer. (Papa önderliğinde Kutsal İttifak=Venedik,Malta,Rusya,Lehistan,Avusturya)
*Venedik, Avusturya ve Lehistan'la Karlofça Antlaşması=batıdaki ilk büyük toprak kaybı.Avrupa artık karşı saldırıya geçecek ve OD'nin geri çekilme süreci Sakarya Zaferi'ne kadar sürecek.
*Rusya'yla İstanbul Antlaşması:Azak Kalesi Ruslara verilir ve Rusya ilk kez Karadeniz'e ulaşır.
*Artık fetih yerine toprakların geri alınması politikası izlenecek.
-Şehzadeler sancak eğitiminden kafes sistemine geçerek eğitim görür: yetersiz padişahlar yetişir
-I. Ahmed "Saltanat Yasası"nı kesin belirler.
-İlk ıslahat çalışmaları başlar (Batı kurumları ve teknolojisi baz alınarak)
-İstanbul ve Celali isyanlarıyla dolu (Celali isyanlarını Kuyucu Murat Paşa şiddet ile geçici olarak bastırır)
-Dirlik sisteminde bozulmalar
-Uzun ve kazançsız seferler
-Yeniçeri Ocağı'nda "Ocak devlet içindir anlayışı" tersine döner. (Woww)
NEDENLER
-İç nedenler
-OD kişi devletidir (hükümdarla özdeşleşen). Haliyle padişahın çok vasıflı olması gerekir;ama kafes sistemiyle eğitilmiş zevk düşkünü yeni padişahlar yetersizdir. Bu yüzden merkezi otorite yalan olur; rüşvet ve iltimas artar, saray kadınları ve Yeniçeri ocağı güçlenir, ulema çıkarına bakar.
-III. Murad ile devşirmede bozulmalar oluşur (askere alınmada usulsüzlükler). Yeniçeri ocağı ve Tımar Sistemi'nin bozulmasına bağlı olarak Eyalet Ordusu bozulmaları meydana gelir. Donanma da önemsenmez. İşlevsiz seferler de ekonomiyi olumsuz etkiler.
-Gelir-gider dengesi bozulur. Ganimetler azalır. Yıllık vergiler zamanında toplanamaz. İşletmelere önem verilmez.Ama ulufe ve cülus bahşişleri, sefer giderleri, kafes sisteminden dolayı da saray masrafları artar. Kapitülasyonlar da tuz serpmek gibi olur ve coğrafi keşifler yüzünden ticaret yollarından yarar sağlamayaz OD.
-Eğitim sistemi bozulur. Medreseler batı bilimleri izlenemeyince çağının gerisinde kalır. Bir de üstüne "beşik uleması" denen sistem gelince vohooooy. (BU DEVLET 20. YY'A KADAR NASIL DAYANMIŞ ACEP)
-Dış nedenler
-Fetih politikası yüzünden çağının en güçlü devletleriyle komşu olmuş, doğal sınırlarına ulaşmış. (Doğruda İran Dağları, Batıda Baltık Denizi, Kuzeyde Ukrayna Stepleri, Güneyde Sahra Çölü)
-Güçsüzleşen OD'ye karşı Avrupa devletleri ortak hareket eder.
-Coğrafi Keşifler
-Rönesans ve Reform hareketlerini OD izleyemez.
OD-İRAN İLİŞKİLERİ
I.(III.Murad): OD İran'daki taht kavgasından yararlanır.Ferhat Paşa Antlaşması(doğudaki en geniş sınırlar)
II(I.Ahmed):OD-Avustırya savaşları ve Celali İsyanları'nı fırsat bilen İran Ferhat Paşa Antlaşması'nda kaybettiklerini geri almak ister. Alır da. Nasuh Paşa Antlaşması ile.
III:İran Nasuh Paşa kararlarını çiğner.Serav Antlaşması ile Nasuh Paşa şartlarını onaylar İran.
IV(IV.Murad):İran Anadolu'yu kışkırtıp Bağdat'ı alınca olur. Kasr-ı Şirin ile bugünkü doğu sınırları çizilir.
OD-VENEDİK İLİŞKİLERİ:Girit sorunu. OD Ege ve Akdeniz güvenliği için adayı almalı(Girit Venedik'in üssü).Venedik Çanakkale'yi ablukaya almış,Bozcaada ve Limni'yi de almış.Köprülü Fazıl Ahmed Paşa alır.
*19. yy:ada şark meselesi ve Megalo İdea'nın parçası,Yunanistan'la savaşların nedeni.1913 Atina Antlaşması ile Yunanistan'a bırakılır.
OD-LEHİSTAN İLİŞKİLERİ:Sokollu Lehistan'ı himaye altına almıştı,III.Murad zamanı himayeden çıkar.
Hotin Seferi (II. Osman):Avusturya Lehistan'ı kışkırtır, Lehistan OD iç işlerine karışır.II.Osman tam istediği sonucu alacakken Yeniçerilerin disiplinsizliği pırtlar.Lehistan iç işlere karışmamayı kabul eder ve Hotin Kalesi OD'ye bırakılır. Sefer sonucu II. Osman Ocak'ı kaldırmak ister, ama Yeniçeriler onu öldürür.
II (IV. Mehmed):Köprülü Fazıl Ahmed Paşa düzenler.OD topraklarına sığınan Rus Kazaklara Lehistan saldırınca çıkar. Bucaş Antlaşması ile batıda en geniş sınırlar çizilir. (son toprak kazanımı)
OD-AVUSTURYA İLİŞKİLERİ:Kanuni'yle başlar."Batıda üstünlük kavgası "Sorun:Macaristan ve Erdel.
I:Sınır çatışmalarından doğan savaş.III. Mehmet (sancağa son çıkan ve II. Selim'in çiğnediği geleneğe geri dönüp ordusu başında savaşan) Haçova Savaşı'nı kazanır,ama Safevi tehditi ve Celali İsyanları yüzünden Zitvatorok Antlaşması'na razı olur ve Avusturya üzerinde kurduğu siyasi üstünlüğü kaybeder.
II:Köprülü Fazıl Ahmed seferi.Avusturya Erdel topraklarına saldırır.Erdel OD'de kalır.(Vasvar Antlaşması)
II. Viyana Kuşatması:Macarlar mezhep baskılarından dolayı Avusturya'ya karşı OD'den yardım ister.OD'nin de zaten Viyana Kalesi'nde gözü var.Başarısız,Budin'ne geri çekilinir.
*Bu bozgunla OD'nin eski gücünün olmadığı Avrupa anlar ve karşı saldırıya geçer. (Papa önderliğinde Kutsal İttifak=Venedik,Malta,Rusya,Lehistan,Avusturya)
*Venedik, Avusturya ve Lehistan'la Karlofça Antlaşması=batıdaki ilk büyük toprak kaybı.Avrupa artık karşı saldırıya geçecek ve OD'nin geri çekilme süreci Sakarya Zaferi'ne kadar sürecek.
*Rusya'yla İstanbul Antlaşması:Azak Kalesi Ruslara verilir ve Rusya ilk kez Karadeniz'e ulaşır.
*Artık fetih yerine toprakların geri alınması politikası izlenecek.
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)